Εσοδα-ρεκόρ έχει η Ρωσία από τις εξαγωγές πετρελαίου τις 115 ημέρες που διαρκεί ο πόλεμος στην Ουκρανία: μόνο τον Μάιο οι εισπράξεις έφτασαν τα 20 δισ. δολάρια -από 15 δισ. την περασμένη χρονιά-, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας, οδηγώντας τον Βλαντιμίρ Πούτιν να διακηρύξει την περασμένη Παρασκευή ότι οι κυρώσεις της Δύσης απέτυχαν να πλήξουν τη ρωσική οικονομία, ενώ παράλληλα θα κοστίσουν στην Ευρώπη 400 δισ. δολάρια αυτή τη χρονιά. Το πετρελαϊκό εμπάργκο που έχει προαναγγείλει η Ευρωπαϊκή Ενωση εναντίον της Ρωσίας για τα τέλη της χρονιάς, σε συνδυασμό με τις οικονομικές κυρώσεις που έχει επιβάλει στη Μόσχα μαζί με τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, έχει οδηγήσει πολλές εταιρείες ενέργειας που δραστηριοποιούνται στην ευρωπαϊκή αγορά να αποφεύγουν από τις πρώτες ημέρες του πολέμου τις συναλλαγές με αργό Ουραλίων.

Ωστόσο, οι Ρώσοι έχουν καταφέρει να υποκαταστήσουν σε πολύ μεγάλο βαθμό τις εξαγωγές προς την Ευρώπη με άλλες αγορές: χρειάζεται να προσφέρουν μεγάλες εκπτώσεις -ακόμα και πάνω από 30 δολάρια το βαρέλι- αλλά με τις τιμές να έχουν φτάσει στο επίπεδο των 120 δολαρίων ανά βαρέλι, υπάρχει μεγάλο κέρδος για όλους. Οι Ρώσοι είναι από τον περασμένο μήνα ο μεγαλύτερος προμηθευτής πετρελαίου της Κίνας, με αύξηση 55% σε σχέση με πέρυσι, υποσκελίζοντας τους Σαουδάραβες - αλλά το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ινδία: προ του πολέμου στην Ουκρανία αγόραζε μόλις περί τα 100.000 βαρέλια ρωσικού αργού την ημέρα.

Μετά την εισβολή και τις κυρώσεις που ακολούθησαν, οι ινδικές εταιρείες δεκαπλασίασαν τις ημερήσιες αγορές από τη Ρωσία - τα διυλιστήριά τους παράγουν από αυτό βενζίνη και ντίζελ που εξάγονται κανονικά στις ΗΠΑ, παρά το γεγονός ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει ανακοινώσει ότι σταμάτησε να προμηθεύεται πετρέλαιο και πετρελαϊκά προϊόντα από τη Μόσχα! Βεβαίως ο «πόλεμος των κυρώσεων» είναι ακόμα στην αρχή - οι οικονομολόγοι συνεχίζουν να έχουν την εκτίμηση ότι μεσομακροπρόθεσμα η ρωσική οικονομία θα πληγεί καίρια. Ωστόσο κανείς δεν γνωρίζει πόσος χρόνος θα χρειαστεί γι’ αυτό και έως τότε οι Δυτικές οικονομίες θα είναι αιχμάλωτες του πληθωρισμού και του... Πούτιν.

Κυρώσεις και πληθωρισμός

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης έχει δηλώσει αρκετές φορές ότι η Ευρώπη πρέπει να είναι προσεκτική ώστε οι κυρώσεις να μην πλήξουν περισσότερο την ίδια από τη Ρωσία - και μέχρι στιγμής φαίνεται να δικαιώνεται: οι πολύ μεγάλες αυξήσεις στις τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου εκτινάσσουν τον ρυθμό του πληθωρισμού σε διψήφια ποσοστά στην Ευρώπη - και στην Ελλάδα. Οι οικονομολόγοι εκτιμούν ότι το 60% της ανόδου του πληθωρισμού προέρχεται από την αύξηση των τιμών της ενέργειας - στην πραγματικότητα, αυτή είναι πλέον η κινητήρια δύναμη του «χαμηλώματος» της ανάπτυξης και της αναγκαστικής αύξησης των επιτοκίων.

Υπενθυμίζεται ότι το πρώτο πληθωριστικό κύμα είχε ξεκινήσει πέρυσι το καλοκαίρι, όταν οι οικονομίες άρχισαν να βγαίνουν από το καθεστώς του lockdown λόγω κορωνοϊού επειδή η παγκόσμια παραγωγή -και κυρίως η Κίνα- είχε προσαρμοστεί στα δεδομένα του COVID και δεν υπήρχε άμεση δυνατότητα ανταπόκρισης στην αυξημένη ζήτηση. Ωστόσο, ο πόλεμος στην Ουκρανία προκάλεσε τεράστιες αυξήσεις στην ενέργεια, αυξήσεις τις οποίες υποδαύλισε η Μόσχα. Στις 18 Ιουνίου του 2021 η τιμή του φυσικού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά ήταν στα 19,6 ευρώ ανά MWh.

Εναν χρόνο αργότερα τιμάται στα 124,7 ευρώ, έχοντας ανατιμηθεί κατά 60% την τελευταία εβδομάδα, λόγω των περικοπών στη ροή από τη Ρωσία προς την Ευρώπη. Πότε άρχισε η άνοδος των τιμών; Πέρυσι, στις αρχές του φθινοπώρου, όταν η εταιρεία που διαχειριζόταν αρκετούς χώρους αποθήκευσης φυσικού αερίου της Γερμανίας, τους μεγαλύτερους σε όλη την Ευρώπη, ανακοίνωσε ότι ήταν σχεδόν άδειοι, με τον χειμώνα να πλησιάζει. Για κάποιον λόγο που δεν έχει εξηγηθεί επαρκώς, η Γερμανία είχε εμπιστευτεί τη διαχείριση αρκετών αποθηκευτικών χώρων αερίου σε μια θυγατρική της ρωσικής Gazprom - και όταν ήρθε η στιγμή ο Πούτιν αξιοποίησε αυτό το «δώρο» για να αυξήσει τεχνητά τις τιμές. Οι Γερμανοί εθνικοποίησαν την Gazprom Germania με την έναρξη της εισβολής στην Ουκρανία, αλλά ήταν λίγο αργά...

Μπορεί το ίδιο να συμβεί και φέτος; Η αλήθεια είναι ότι από τις αρχές Απριλίου, με τον ερχομό της άνοιξης και της χαμηλότερης ζήτησης για αέριο, το σύνολο των ενεργειακών αποθηκών της Ευρώπης άρχισε να αυξάνεται, φτάνοντας τον Ιούνιο στο 52%. Ωστόσο, αρχίζουν πάλι να αδειάζουν... «Οι αποθήκες γέμιζαν με καλό ρυθμό», δήλωσε ο Γουόρεν Πάτερσον, επικεφαλής Στρατηγικής Εμπορευμάτων στην ING Bank. «Ωστόσο, αυτό άλλαξε απότομα αυτή την εβδομάδα», σημείωσε, προσθέτοντας ότι η μείωση της ροής του Nord Stream κατά 60% τις τελευταίες ημέρες «είναι σημαντική» για την Ευρώπη.

Οι Ρώσοι επικαλούνται «τεχνικούς λόγους», για να δικαιολογήσουν τη μείωση της παροχής σε έναν βασικό αγωγό όπως ο Nord Stream που φέρνει αέριο στη Γερμανία μέσω της Βαλτικής. Μάλιστα, κατηγόρησαν τη γερμανική Siemens ότι λόγω των κυρώσεων δεν της παρέχει τον εξοπλισμό που απαιτείται για τη σταθεροποίηση της ροής φυσικού αερίου. Ωστόσο, ο πρωθυπουργός της Ιταλίας Μάριο Ντράγκι χαρακτήρισε «ψέματα» τους ρωσικούς ισχυρισμούς: η Εni, το ιταλικό μεγαθήριο της ενέργειας, έλαβε την Παρασκευή τη μισή ποσότητα αερίου που ζήτησε από την Gazprom, ενώ την προηγούμενη μέρα είχε λάβει τα 2/3 της ζήτησης. Οι πάντες υποπτεύονται ότι ο Πούτιν θέλησε να δώσει μία απάντηση στην κοινή εμφάνιση Μάριο Ντράγκι - Ολαφ Σολτς - Εμανουέλ Μακρόν στο Κίεβο, αλλά οι ειδικοί προειδοποιούν ότι, αν δεν γεμίσουν οι αποθήκες μέσα στο καλοκαίρι, είναι πολύ πιθανό η Ευρώπη να αναγκαστεί να επιβάλει δελτίο στην κατανάλωση φυσικού αερίου τον χειμώνα.

Ο Μπάιντεν κατά των «πετρελαιάδων»

Κατά το πρώτο διάστημα του πολέμου στην Ουκρανία, σε όλη την Ευρώπη υπήρχε η πεποίθηση ότι οι ΗΠΑ είχαν μείνει μακριά από τη «φωτιά» και δεν θα αντιμετώπιζαν στον ίδιο βαθμό πληθωριστικές πιέσεις. Η αύξηση του αμερικανικού επιτοκίου κατά 75 μονάδες βάσης από τη Fed μέσα στην περασμένη εβδομάδα για την αντιμετώπιση του πληθωρισμού που απειλεί να πιάσει διψήφια επίπεδα για πρώτη φορά από τη δεκαετία του ’80 αποδεικνύει το αντίθετο. Στις ΗΠΑ μετρούν την κατανάλωση της βενζίνης με το γαλόνι, που είναι ισοδύναμο με 3,7 λίτρα.

Τον Ιούνιο του 2020 η μέση τιμή της βενζίνης ήταν στα 2,1 δολάρια ανά γαλόνι, ενώ έναν χρόνο μετά στα 3,1 δολάρια ανά γαλόνι. Σήμερα η τιμή έχει φτάσει στα 5 δολάρια ανά γαλόνι, δηλαδή υπερδιπλασιάστηκε μέσα σε δύο χρόνια. Ενας απλός υπολογισμός δείχνει ότι οι Αμερικανοί εξακολουθούν να πληρώνουν για τη βενζίνη τους 1,28 ευρώ το λίτρο -πολύ πιο φθηνά από το σύνολο των Ευρωπαίων-, αλλά εκείνοι δεν το βλέπουν έτσι: oι ΗΠΑ είναι από τις μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγούς στον κόσμο, αλλά ακόμα δεν έχουν φτάσει τα προ πανδημίας επίπεδα για διάφορους λόγους που έχουν κυρίως να κάνουν με την κατάρρευση των τιμών όταν είχε «σβήσει» η παγκόσμια οικονομία λόγω του κορωνοϊού, κάτι που ανάγκασε κάποιους «πετρελαιάδες» να εγκαταλείψουν έως και οριστικά πετρελαιοπηγές. Η ημερήσια παραγωγή πετρελαίου στις ΗΠΑ ήταν στα 11,6 εκατομμύρια βαρέλια τον Μάιο, ενώ πριν από την πανδημία ήταν λίγο κάτω από τα 13 εκατομμύρια βαρέλια.

Η δε εξάρτηση των μέσων Αμερικανών από τη βενζίνη είναι πολύ μεγαλύτερη, ειδικά το καλοκαίρι, όταν εκατομμύρια ταξιδεύουν εντός ΗΠΑ για διακοπές. Την Τετάρτη, σε μια ασυνήθιστη κίνηση, η Καρίν Ζαν-Πιέρ, η νέα εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου, απευθύνθηκε στους «πετρελαιάδες» δηλώνοντας ότι είναι «πατριωτικό τους καθήκον» να αυξήσουν την παραγωγή και να μειώσουν τα κέρδη τους. Είχε προηγηθεί ο ίδιος ο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος έστειλε επιστολή στις επτά μεγαλύτερες πετρελαϊκές εταιρείες κατηγορώντας τες ότι μέσα στον πόλεμο μειώνουν την παραγωγή βενζίνης για να ανεβάσουν τις τιμές και να αυξήσουν τα κέρδη τους.

Η Ουκρανία ξεκίνησε κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων της Gazprom

Μία ημέρα νωρίτερα, την Τρίτη, το Reuters είχε δημοσιοποιήσει μια δημοσκόπηση που έδειχνε τον Μπάιντεν με πολύ χαμηλό ποσοστό αποδοχής (μόλις 39%), με απώλειες και μεταξύ ψηφοφόρων των Δημοκρατικών, λίγους μήνες πριν από τις ενδιάμεσες εκλογές του Νοεμβρίου, κάλπες όπου θα κριθούν όλες οι έδρες της Βουλής των Αντιπροσώπων και 35 έδρες της Γερουσίας, με την κυβέρνηση Μπάιντεν να κινδυνεύει να χάσει τον έλεγχο σε ένα ή και στα δύο Σώματα του Κογκρέσου. Στην Ευρώπη ο Εμανουέλ Μακρόν ανανέωσε τη θητεία του στα Ηλύσια Πεδία εν μέσω του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά έχει τώρα να αντιμετωπίσει τους φόβους για στασιμοπληθωρισμό, μια και σε αντίθεση με την Ελλάδα, που κατέγραψε ανάπτυξη 2,3% στο α’ τρίμηνο, η γαλλική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 0,2% το α’ τρίμηνο του ’22 σε σχέση και στις δύο περιπτώσεις με το τελευταίο τρίμηνο του ’21.

Ωστόσο, το μεγάλο πρόβλημα των χωρών του Νότου -και της Ελλάδας- έγκειται στην άνοδο των επιτοκίων των κρατικών ομολόγων που φέρνει ο πληθωρισμός. Στο πεδίο αυτό η Ελλάδα είναι η λιγότερο εκτεθειμένη χώρα του ευρωπαϊκού Νότου, με την Ιταλία να είναι η πρωταθλήτρια του φόβου, έχοντας να αναχρηματοδοτήσει χρέος περίπου 1 τρισ. ευρώ από τις αγορές μέσα στο 2022, τη στιγμή που οι τράπεζές της είναι υπερφορτωμένες με κρατικά ομόλογα και το αργότερο την άνοιξη του 2023 θα οδηγηθεί σε εθνικές εκλογές.

ΠΗΓΗ: protothema.gr

Πόλεμος στην Ουκρανία Βλαντιμίρ Πούτιν Ρωσία Ουκρανία