Το προφίλ του χούλιγκαν-δολοφόνου! Η οικογένεια, ο ρόλος του σχολείου και η αναπαραγωγή βίας

Άρης: Η ελληνική κοινωνία για μία ακόμα φορά γίνεται μάρτυρας ωμής οπαδικής βίας. Τα ξημερώματα της Τρίτης 1 Φεβρουαρίου 2022, 19χρονος οπαδός του Άρη δέχτηκε επίθεση με μαχαίρι και ξεψύχησε από αιμορραγία. Το περιστατικό συνέβη στην οδό Θ. Γαζή, λίγα μέτρα από το γήπεδο του Άρη, με τις πληφορορίες να αναφέρουν, ότι ο νεαρός παρότι ακολουθούσε την ομάδα σε ποδόσφαιρο και μπάσκετ, δεν είχε οργανωμένη οπαδική δράση, ούτε είχε συμμετάσχει σε συμπλοκές μεταξύ οπαδών.

Δεν είχαν δημιουργήθει δηλαδή διαφορές από προηγούμενες συγκρούσεις. Τότε, ποιός ήταν ο λόγος που ώθησε τον θύτη να προκαλέσει θανατηφόρο πλήγμα σε ένα παιδί που δεν είχε πειράξει κανέναν; Ποια είναι τα στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητα ενός ατόμου με χουλιγκανική συμπεριφορά και τον οδηγούν μέχρι και στη δολοφονία από οπαδικό μίσος;

Οικογενειακά προβλήματα, μαθησιακές δυσκολίες και... ΔΕΠΥ

Το προφίλ ενός χούλιγκαν προσεγγίζει μιλώντας στο Sportdog.gr, ο εργοθεραπευτής, Msc στην Κλινική Νευροεπιστήμη, Νεκτάριος Γουναρίδης. Ο επιστήμονας ξεκινά την ανάλυσή του από το οικογενειακό υπόβαθρο. «Συνήθως τέτοια άτομα προέρχονται από προβληματικές οικογένειες. Ο πατέρας είναι απών, ή χρήστης ουσιών ή παραβατικός και σε ευθεία σύγκρουση με τη μητέρα. Η μάνα παρουσιάζεται με ψυχολογικά θέματα ευρέου φάσματος, ανεξαρτήτου κοινωνικού στάτους. Αντιμετωπίζει σημαντικές δυσκολίες επικοινωνίας με τον πατέρα σε περίπτωση που το παιδί είναι χούλιγκαν», αναφέρει και στη συνέχεια στέκεται στον παράγοντα της εκπαίδευσης.

«Ένα τέτοιο άτομο έχει παρουσιάσει μαθησιακες δυσκολίες στα σχολικά του χρόνια. Είχε μέτρια έως κακή απόδοση και μικρή προοπτική για ακαδημαϊκή εξέλιξη. Είναι πολύ πιθανό να έχει σύνδρομο ΔΕΠΥ. Είναι ο τύπος με υπερκινητικότητα, διασπαση προσοχής και παραβατικότητα», αναφέρει.

Γιατί περνά στην παραβατικότητα; «Νιώθει πως δεν τον καταλαβαίνει κανείς. Έχει ανάγκη να ενταχθεί σε μια ομάδα ακόμα και αν αυτή το φέρνει μπροστά σε ριψοκίνδυνες καταστάσεις. Τρέφεται από την αδρεναλίνη, μία ορμόνη που πιάνει το pick της κατά την περίοδο της εφηβείας».

Τί δείχνουν δηλαδή όλα αυτά τα στοιχεία από το οικογενειακό περιβάλλον, στη δυσκολία μάθησης και την υπερκινητικότητα; «Είναι τα τέλεια χαρακτηριστικά ώστε να γίνει κάποιος μέλος ενός οπαδικου στρατού, μιας ομάδας ή ενός παράγοντα. Δηλαδή έχει πρώτον χαμηλό γνωστικό επίπεδο, ώστε να κατανοησει πως τον εκμεταλευονται. Δεύτερον έχει μυική δύναμη, ταχύτητα, αντοχή στον πόνο, ώστε να αποτελέσει αξιόλογο 'μαχητή'. Τρίτον έχει τα θέματα πρόσκολλησης (Attachment) τα οποία τον διαμορφώνουν σιγά σιγά ως ένα άτομο με θυμό, χαμηλή αυτοεκτίμηση, εναντιωμένο σε κάθε είδους εξουσία, και συναισθηματικη προσκολληση σε κάτι που αυτός θεωρεί 'ιερό'».

Δεν εμπνέει πλέον το σχολείο

Ο φιλόλογος, Ζαννής Κοντονάσιος, μιλώντας στο Sportdog, φωτίζει πτυχές παραβατικών χαρακτήρων που η δράση τους ξεκινά από τους σχολικούς χώρους. «Δεν είναι λίγα τα περιστατικά παραβατικότητας που λαμβάνουν χώρα στις εκπαιδευτικές δομές της χώρας μας. Πολλά από αυτά συνδέονται και με την οπαδική βία-χουλιγκανισμό. Αυτό δεν είναι παράλογο, καθώς γενικότερα η κατάσταση στην παιδεία μας έχει ξεφύγει. Οι μαθήτριες/τες δεν νιώθουν πια το σχολείο ως ένα σημείο αναφοράς της ζωής τους.

Για ποιούς λόγους ο χουλιγκανισμός μπορεί να μεταφερθεί σε ένα σχολικό περιβάλλον; «Τα σχολεία -και κυρίως, τα δημόσια Γυμνάσια, Γενικά και Επαγγελματικά Λύκεια- παραπαίουν σε πολλούς τομείς. Το διδακτικό και διοικητικό προσωπικό είναι «κουρασμένο», απροστάτευτο, και απογοητευμένο. Αναλαμβάνει ρόλο ανθρώπων-πειραματόζωων στο έλεος της εκάστοτε ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας που καλούνται εκτός των άλλων και να επιβληθούν σε νέους επιθετικούς με ανάρμοστη ενίοτε συμπεριφορά, παριστάνοντας-υποκαθιστώντας τους ματατζήδες. Τα σχολεία είναι γκρι καταθλιπτικά καγκελόφραχτα κτήρια που θυμίζουν σωφρονιστικά καταστήματα- οπαδικές θύρες. Υπάρχει ανύπαρκτος επαγγελματικός προσανατολισμός μέσα σε ένα γενικευμένο κλίμα αβεβαιότητας και συνεχών κοινωνικών αλλαγών. Τα σχολικά εγχειρίδια είναι γραμμένα στο πόδι, δήθεν επιστημονικά χωρίς αρχή, μέση και τέλος. Οι τάξεις υπολείπονται ομαδικού-συνεργατικού πνεύματος και σεβασμού στην άποψη του άλλου.

Γενικότερα, το σχολείο δεν εμπνέει, είναι κατά κάποιο τρόπο υποκριτικό. Ψάχνοντας για τα δύσκολα χάνει την απλότητα. Υπόσχεται, απαιτεί, αλλά δεν τηρεί, οπότε στην ουσία δεν αναγνωρίζει, όπως αναγνωρίζει το fan club που δίνει ρόλους, παράσημα κλπ», καταλήγει ο εκπαιδευτικός.

Τις κοινωνικές προεκτάσεις του προβλήματος καταθέτει στο Sportdog ο ψυχολόγος, Δημήτρης Μπουρσινός. «Θα ήταν αφελές να θεωρήσουμε πως οι χώροι του Αθλητισμού και οι οπαδικοί σύνδεσμοι καλλιεργούν και παράγουν την βία . Η οπαδική βία / χουλιγκανισμός εμφανίζεται και συσχετίζεται με αθλητικά γεγονότα καθώς το ΄΄γήπεδο΄΄ έχει συνδεθεί με την εκτόνωση και την μη ύπαρξη ελέγχου αντικοινωνικών συμπεριφορών. Στο γήπεδο επιτρέπεται να είμαι αγενής, να βρίζω , να κάνω υβριστικές και επιθετικές χειρονομίες , συμπεριφορές που δεν μου επιτρέπονται να κάνω στην υπόλοιπη κοινωνική μου ζωή. Η έκφραση μιας αντικοινωνικής συμπεριφοράς που αποτελεί ταμπού μπορεί να είναι δελεαστική, εθιστική και να προκαλεί ηδονή. Όταν μάλιστα αυτές οι αντικοινωνικές συμπεριφορές εκφράζονται από άτομα που συγκροτούνται σε ομάδα που επικρατεί η ψυχολογία του όχλου δημιουργείται ένας εκρηκτικός μηχανισμός έκλυσης βίας και αντικοινωνικής συμπεριφοράς.

Γιατί όμως δεν εκφράζονται βίαια όλοι οι φίλαθλοι; «Σύμφωνα με έρευνες οι περισσότεροι νέοι που βρίσκονται στο φάσμα του χουλιγκανισμού προέρχονται απο εργατικές χαμηλές κοινωνικοοικονομικές τάξεις που βιώνουν απογοήτευση στην προσωπική τους ζωή λόγω ανεργίας, εμπορευματοποίησης του αθλητισμού, έκρηξης της διαφθοράς, χαλαρών κατακερματισμένων οικογενειακών δεσμών, έκπτωσης εξιδανικευνένων προτύπων και ενδοψυχικών συγκρούσεων. Ο χώρος του οπαδικού αθλητισμού ανοίγει τις αγκάλες του για να υποδεχτεί απογοητευμένους και θυμωμένους νέους που θα βρούν το κατάλληλο χώρο και πλαίσιο να επιλύσουν συμβολικά ουσιώδεις υπαρξιακές συγκρούσεις - αντιφάσεις της ζωής τους μέσα από την έφραση ωμής βίας.

Δεν φταίνε τα "κακά" παιδιά

Φταίει ο χώρος του αθλητισμού για την αναπαραγωγή βίας; «Δεν μας φταίει σε τίποτα ο αθλητισμός και ούτε θα πρέπει να συνδέεται με την βία . Μια βίαια προσωπικότητα θα βρει τους τρόπους και τους χώρους να εκφραστεί βίαια για χίλιους δυο ιδεολογικούς λόγους : πολιτικούς , εθνικιστικούς κλπ. Μας φταίει η κρατική ανυπαρξία που δεν φροντίζει να καθαρίσει τον χώρο του αθλητισμού κάνοντας πλάτες στις διοικήσεις των ομάδων λόγω συμφερόντων. Δεν μας φταίνε τα “κακά”, “απροσάμοστα” παιδιά που καίνε , σπάνε, μαχαιρώνουν, μας φταίει η θεσμική και κοινωνική μας αδιαφορία που έκαψε τις συνειδήσεις , τα υγιή πρότυπα και ο,τι καλό στο οποίο μπορεί να στηριχθεί ένας νέος. Αν σε κάτι φταίει ο αθλητισμός είναι οτι πλέον δεν παράγει πρότυπα αθλητών με ήθος παρά μόνο καλογυμνασμένα σώματα με ναρκισσιστικές μποτοξαρισμένες προσωπικότητες που παίζουν μπάλα στο γήπεδο του Instagram και του Facebook», απαντά ο ψυχολόγος και καταλήγει:

«Όσες φορές και να καληνυχτίσεις την Ελλάδα φαίνεται πως δεν είναι αρκετό μιάς και το βαθύ σκοτάδι δεν έχει πέσει ακόμα και αργεί πολύ να ξημερώσει».