Στην κατάμεστη από κόσμο δημοτική αίθουσα της οδού Ανδρόγεω παρουσίασε το βράδυ της Δευτέρας ο  Νίκος Ψιλάκης την εμπλουτισμένη επανέκδοση του σπουδαίου έργου του «Λαϊκές Τελετουργίες στην Κρήτη - Έθιμα στον κύκλο του χρόνου».

Σε μια πρωτότυπη εκδήλωση, πλαισιωμένος από τον κρητικό καλλιτέχνη  Αντώνη Μαρτσάκη και τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης Γιώργο Νικολακάκη, ο Νίκος Ψιλάκης μίλησε όχι απλά για το βιβλίο του, που είναι έργο μιας ζωής, αλλά για τα βιώματα του, καθώς τα έθιμα και οι τελετουργίες που περιγράφονται τα έζησε ο ίδιος στο χωριό όπου μεγάλωσε και συμμετείχε σε αυτά, αργότερα, σε όποιο σημείο της Κρήτης κι αν τον οδήγησε η έρευνα του στα σαράντα περίπου χρόνια που διήρκεσε.

Όπως ο ίδιος είπε: «Η λαϊκή παράδοση είναι για μένα βίωμα» ενώ δεν έκρυψε την αγωνία του για το τι θα μείνει στο τέλος από έθιμα και παραδόσεις που χάνονται με το πέρασμα των χρόνων εκφράζοντας την επιθυμία «να μην τα στερήσουμε όλα αυτά από τα παιδιά μας».

Μάλιστα διηγήθηκε ένα πρόσφατο περιστατικό, με σχολείο που επισκέφθηκε την έκθεση φωτογραφίας με αντικείμενο έθιμα και τελετουργίες στην Κρήτη στη Βασιλική του Αγίου Μάρκου. Τα παιδιά βλέποντας το φωτογραφικό υλικό από τις Απόκριες αναφώνησαν Hallowen αφού αυτό είναι το δικό τους βίωμα μια και δεν έχουν παραστάσεις στη ζωή τους από τις δικές μας παραδοσιακές κρητικές Απόκριες.

Με σεμνότητα ο Νίκος Ψιλάκης χαρακτήρισε τον εαυτό του ως απλό εργάτη της γραφής και της έρευνας ενώ με φωνή που έσπασε από τη συγκίνηση αναφέρθηκε στη σύζυγο του Μαρία, στην οποία, όπως περιέγραψε, οφείλεται πρωτίστως το βιβλίο αυτό καθώς ήταν εκείνη που επέμεινε, παρά τον τεράστιο όγκο του υλικού που καλύπτει, να τυπωθεί σε ένα τόμο και να παραδοθεί στις επόμενες γενιές.

Σύμφωνα με τον ίδιο, το εθιμολογικό συναξάρι, όπως χαρακτήρισε το βιβλίο του, δεν το είχε καν στο μυαλό του το 1983 όταν σε νεαρή ηλικία ξεκινούσε αυτό το μακρύ και γεμάτο απρόοπτα και εκπλήξεις δρόμο.

Σαράντα χρόνια καταγραφής και μελέτης πέρασαν, ανέφερε, έχοντας στο ενδιάμεσο συγγράψει μυθιστορήματα, παραμύθια, το άλλο σπουδαίο έργο του για το Μοναστήρια και Ερημητήρια στην Κρήτη κι όμως όλα αυτά, όπως εξήγησε, αντλούν από την ίδια πηγή και αλληλοσυνδέονται.

«Εγώ δεν θέλω να σας πω τίποτα για τα βιβλία μου, για τις εμπειρίες μου θέλω να μιλήσω» σχολίασε λίγο πριν αρχίσει να ξεδιπλώνει, μέσα από επιλεγμένες φωτογραφίες που προβλήθηκαν και περιλαμβάνονται στο τόμο, έθιμα, συναισθήματα και ιστορίες των προσώπων που πρωταγωνιστούσαν σε αυτές.

Ο Νίκος Ψιλάκης διαβεβαίωσε, έχοντας πλέον μια μακρά εμπειρία πάνω στον πραγματικό κρητικό πολιτισμό, πως ο μεγάλος πλούτος των λαών είναι άυλος κι όχι αυτά καθ' αυτά τα αντικείμενα.

Αναφέρθηκε στο λαϊκό πολιτισμό της μέθεξης, της γιορτής που γίνεται πανηγύρι, με το άυλο να δείχνει το μέτρο, ενώ δεν έκρυψε τη χαρά του για την τόσο μεγάλη συμμετοχή κόσμου στην παρουσίαση, μαρτυρία κατά τον ίδιο, της κοινής ανάγκης αυτός ο λαϊκός πολιτισμός να μην χαθεί.

Ο καθηγητής Γιώργος Νικολακάκης προλογίζοντας την εκδήλωση χαρακτήρισε το παρουσιαζόμενο βιβλίο ως πανόραμα των κρητικών εθίμων, εθίμων με βαθιά ενότητα παρά τις παραλλαγές τους, μια ενότητα του ίδιου του εθιμικού κύκλου της ζωής.

Είναι πολύ μεγάλη τύχη, τόνισε, που ο Νίκος Ψιλάκης μπόρεσε μετά από τόσες δεκαετίες δουλειάς να μας δώσει αυτό το μοναδικό έργο. "Είμαστε ευγνώμονες που μας καταθέτει αυτό το πόνημα και προσφέρει τη δυνατότητα στους μελετητές του μέλλοντος να γνωρίσουν πράγματα που αλλιώς δεν θα μπορέσουν να βρουν", είπε.

Ο Αντώνης Μαρτσάκης, ένας καλλιτέχνης, που ο Νίκος Ψιλάκης θαυμάζει ιδιαίτερα για την αυθεντικότητα του και την προσφορά του στην παραδοσιακή μουσική της Κρήτης, χαρακτήρισε μεγάλη τιμή για τον ίδιο τη συμμετοχή του στην παρουσίαση του βιβλίου.

«Το όμορφο αυτό βιβλίο μου έδωσε ακόμα είκοσι χρόνια ζάλων να περπατήσω στην Κρήτη. Ζηλεύω που δεν είμαι σε στις φωτογραφίες του όχι ως παρουσία αλλά ως βίωμα», σημείωσε.

Ο Αντώνης Μαρτσάκης ήταν εκείνος που άνοιξε την εκδήλωση με ένα ωραίο παραδοσιακό τραγούδι καλωσορίσματος ενώ τον απόλαυσαν οι συμμετέχοντες, στη συνέχεια, όταν τραγούδησε τα ξεχασμένα και άγνωστά στον πολύ κόσμο Κάλαντα της Άνοιξης, που καταγράφονται στο βιβλίο του Νίκου Ψιλάκη.

Αν και ήταν γνωστές τρεις μικρότερες εκδοχές αυτών των καλάντων (η πρώτη είχε δημοσιευτεί σε περιοδικό το 1939), ο Νίκος Ψιλάκης κατάφερε να εντοπίσει μια πληρέστερη στη Μονή Κρεμαστών το 1985, όταν την αφηγήθηκαν ηλικιωμένοι από τα κοντινά χωριά, την οποία και κατέγραψε.

Μάλιστα όπως ο συγγραφέας είπε, έψαξαν αρκετά για να βρουν τη μελωδία τους αφού όχι μόνο οι στίχοι αλλά και η μελωδία είχε ξεχαστεί.

Έτσι το άκουσμα τους με τη μελωδική φωνή του Αντώνη Μαρτσάκη στην εκδήλωση ήταν μια προσφορά ανεκτίμητη και σίγουρα μοναδική και σπάνια αφού ίσως και να έχουν περάσει 100 χρόνια από τότε που τραγουδήθηκαν τελευταία φορά.

Πολιτισμός LIFE