Ισχυρός σεισμός 4,9 ρίχτερ εκδηλώθηκε το βράδυ της περασμένης Δευτέρας στην Τουρκία και είχε επίκεντρο τα Δαρδανέλια προκάλεσε. Η σεισμική δόνηση πέρα από τεράστια ανησυχία, νέες συζητήσεις μεταξύ των επιστημόνων για το εάν είναι προάγγελος του μεγάλου σεισμού που περιμένουν, ήδη από το 2020, στην Κωνσταντινούπολη.

«Κάθε σεισμός που γίνεται σε αυτές τις περιοχές είναι για εμάς προάγγελος του μεγάλου σεισμού που περιμένουμε στην Κωνσταντινούπολη. Τέτοιου μεγέθους σεισμοί αλλά και μικρότεροι σπάνε σιγά σιγά τα ρήγματα και οδηγούν σε μεγάλους σεισμούς. Σαν να είναι μια προετοιμασία. Ανοίγει το μεγάλο ρήγμα που θα προκληθεί. Αυτοί οι σεισμοί είναι τα σημάδια του μεγάλου σεισμού», ανέφερε ο Τούρκος σεισμολόγος Χουσεΐν Οζτούρκ, προειδοποιώντας και αυτός από την πλευρά του τους κατοίκους της Κωνσταντινούπολης να είναι προετοιμασμένοι ανά πάσα στιγμή.

Η Τουρκία, μετά τους δίδυμους φονικούς σεισμούς της 6ης Φεβρουαρίου 2023 μεγέθους 7,8 ρίχτερ και 7,5 Ρίχτερ στο Καχραμάνμαρας, στη νοτιοανατολική πλευρά της χώρας, έχει στρέψει την προσοχή της στην Κωνσταντινούπολη, και συγκεκριμένα στο ρήγμα της Ανατολίας, το οποίο έχει δύο τμήματα, το βόρειο και το νότιο, και είχε δώσει στις 17 Αυγούστου του 1999 τον φονικό σεισμό των 7,4 ρίχτερ στο Ιζμίτ.

Καραστάθης: Τον ακριβή χρόνο εκδήλωσης ενός τέτοιου σεισμού δεν το γνωρίζει κανείς

«Ο βορειότερος κλάδος του ρήγματος προσεγγίζει την Κωνσταντινούπολη και περνά κάτω από τα Πριγκιποννήσια. Αυτό το κομμάτι λοιπόν, όπως λέμε στη γλώσσα των επιστημόνων, έχει “κλειδώσει” για να δώσει σεισμό. Η περιοχή αυτή έχει μελετηθεί πάρα πολύ. Από το 2004 οι επιστήμονες έχουν βγάλει μελέτες που δίνουν πιθανότητα 35%-70% για ένα σεισμό άνω των 7 ρίχτερ και μέχρι το 2034. Ωστόσο, τον ακριβή χρόνο εκδήλωσης ενός τέτοιου σεισμού δεν το γνωρίζει κανείς», ανέφερε στον «Ελεύθερο Τύπο» ο αναπληρωτής διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, σεισμολόγος Βασίλης Καραστάθης, ο οποίος πρόσθεσε: «Αυτή τη στιγμή ένα debate που γίνεται μεταξύ των επιστημόνων είναι αν θα σπάσει ένα κομμάτι από το ρήγμα αυτό ή αν θα σπάσει όλο το ρήγμα. Αν σπάσει ένα κομμάτι του, τότε θα μιλάμε για άλλο μέγεθος σεισμού από το εάν σπάσει όλο το ρήγμα. Και αυτό είναι το θέμα συζήτησης μεταξύ των επιστημόνων τώρα στην Τουρκία. Αλλά το πότε θα σπάσει κανείς δεν το ξέρει», τονίζει ο κ. Καραστάθης.

Ο διευθυντής Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, Αθανάσιος Γκανάς, εξήγησε: «Για την Κωνσταντινούπολη έχουν γίνει διευρυμένες έρευνες και με ευρωπαϊκά κονδύλια, καθώς το ρήγμα είναι υποθαλάσσιο και περνάει από τα Πριγκιποννήσια νοτίως και συνεχίζει μέχρι τον Μαρμαρά. Εκεί, στα Πριγκιποννήσια, υπάρχει το κομμάτι του ρήγματος που δεν έσπασε το 1999. Αυτό, αν σπάσει τώρα, θα δώσει έναν σεισμό 7,5 ρίχτερ. Είναι ώριμο να σπάσει, έχει να δώσει σεισμό 400 χρόνια και κάποια στιγμή σύντομα θα γίνει αυτό».

Γκανάς: Περιμένουμε αύξηση σεισμικότητας Ο κ. Γκανάς αναφέρθηκε και στο θέμα αναφορικά με το πόσο θα επηρεάσει τον ελλαδικό χώρο ένας ενδεχόμενος μεγάλος σεισμός στην Κωνσταντινούπολη. «Σε ενδεχόμενο πολύ ισχυρού σεισμού στην Κωνσταντινούπολη βραχυπρόθεσμα ίσως επηρεαστούν κάποιες περιοχές στον ελλαδικό χώρο. Περιμένουμε δηλαδή μια αύξηση της σεισμικότητας στο Βόρειο Αιγαίο και στο Κεντρικό, αλλά δεν μπορούμε να πούμε κάτι άλλο, γιατί κι εμείς εκτιμήσεις κάνουμε με βάση το ιστορικό και τη στατιστική». Πάντως, σε ανάρτησή του, ο σεισμολόγος και διευθυντής Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, Γεράσιμος Χουλιάρας, ανέφερε ότι το ποσοστό εκδήλωσης ενός πολύ ισχυρού σεισμού που θα επηρεάσει άμεσα την Κωνσταντινούπολη είναι 43,6%, ενώ σύμφωνα με τη μέθοδο που εφαρμόζει στην πρόγνωση σεισμών, τα αποτελέσματα για έναν πολύ ισχυρό σεισμό αυτή τη στιγμή είναι «φτωχά».

Λέκκας: Κίνδυνος για την Αγια-Σοφιά Ο Ευθύμιος Λέκκας, καθηγητής Γεωλογίας και Φυσικών Καταστροφών και πρόεδρος του ΟΑΣΠ, μιλώντας στον «Ελεύθερο Τύπο», εξήγησε από την πλευρά του ότι κανείς δεν ξέρει εάν θα εκδηλωθεί άμεσα ο σεισμός που περιμένουν στην Κωνσταντινούπολη. «Η άποψη και Τούρκων και Ιαπώνων και άλλων επιστημόνων είναι ότι επίκειται ένας μεγάλος σεισμός στην Κωνσταντινούπολη και το τεκμηριώνουν όλες οι επιστημονικές ομάδες. Οι τελευταίοι σεισμοί που είχαμε στην Προύσα και στα Δαρδανέλια θεωρούνται από πολλούς ότι είναι το έναυσμα για την εν λόγω σεισμική δραστηριότητα στην Κωνσταντινούπολη», είπε.

Και πρόσθεσε: «Μπορεί να γίνει σε δύο ή σε πέντε χρόνια ή σε περισσότερα. Αυτό που ξέρουμε είναι ότι έχουμε να κάνουμε με ένα τεράστιο ρήγμα, το ρήγμα της Ανατολίας, το οποίο έχει ένα μήκος της τάξεως των 1.500 χιλιομέτρων, από την Κασπία μέχρι το Αιγαίο, χωρίζεται σε 13 μεγάλα κομμάτια, τα 12 κομμάτια έχουν σπάσει και έχουν δώσει μεγάλους σεισμούς.

Το τελευταίο κομμάτι που αναμένεται να σπάσει είναι αυτό που είναι νότια της Κωνσταντινούπολης, στον Κόλπο του Μαρμαρά. Διαπιστώθηκε ότι έπρεπε ήδη να έχει γίνει ένας σεισμός μέχρι το 2020, όμως, δεν έγινε ο σεισμός αυτός. Οσο περνάει ο χρόνος, οι πιθανότητες αυξάνουν και μαζί αυξάνει και το μέγεθος του σεισμού, αφού συσσωρεύεται μεγάλη ενέργεια».

Εκείνο που επεσήμανε ιδιαίτερα ο κ. Λέκκας είναι το γεγονός πως, όταν γίνει ένας τέτοιος σεισμός, η Αγια Σοφιά θα επηρεαστεί άμεσα. «Το κέλυφος του ιστορικού μνημείου έχει 1.500 χρόνια. Τα στατικά στοιχεία του έχουν υποστεί φθορές. Εχει φθορές εξωτερικές και εσωτερικές, και παρόλο που υπάρχει πρόγραμμα ενίσχυσης της στατικότητας, δεν έχει γίνει, επομένως, είναι ένα μνημείο ευάλωτο στους σεισμούς.

Οταν γίνει ένας τέτοιος σεισμός, θα έχουμε τεράστιες επιπτώσεις στην παλιά Κωνσταντινούπολη. Γιατί ναι μεν οι περιοχές προς το καινούργιο αεροδρόμιο έχουν σύγχρονες κατασκευές και αντισεισμικό σχεδιασμό, από την άλλη δε, αν κρίνουμε από αυτό που είδαμε στην Αντιόχεια τον Φεβρουάριο του 2023, καταλαβαίνουμε ότι η ποιότητα των κατασκευών τους δεν είναι τόσο καλή.

Αρα, θα έχουμε μεγάλες επιπτώσεις. Ετσι, η Αγια-Σοφιά έχει υψηλή τρωτότητα απέναντι σε έναν ισχυρό σεισμό εξαιτίας των αλλοιώσεων και της φθοράς που έχει υποστεί. Βέβαια, δεν ξέρουμε αν θα καταρρεύσει σε έναν τόσο μεγάλο σεισμό, και το απευχόμαστε, αλλά σίγουρα θα έχει σημαντικές ζημιές και αυτή είναι η ανησυχίας μας».

 

Πώς ετοιμάζονται

Το ερώτημα, λοιπόν, είναι τι πρέπει να κάνουν στην Κωνσταντινούπολη τώρα. «Με δεδομένο τον κίνδυνο», λέει ο κ. Λέκκας στο Πρώτο Θέμα «δεν έχουν άνεση χρόνου. Δύο λύσεις θα υπήρχαν: η ανοικοδόμηση της πόλης ή η εκκένωσή της. Για το πρώτο, χρόνος δεν υπάρχει, ενώ το δεύτερο είναι απλά αδύνατο. Πρόκειται για μια πόλη 20 εκατομμυρίων κατοίκων, στην οποία τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο κτίσματα θα έπρεπε να ξαναχτιστούν. Ετσι, λοιπόν, έχουν ξεκινήσει μια καμπάνια ενημέρωσης σε ό,τι αφορά την έγκαιρη προειδοποίηση και ένα πρόγραμμα οδών διαφυγής, την εκκένωση κτιρίων και περιοχών, την αποφυγή παραλίων για τον κίνδυνο τσουνάμι και άλλα πολλά».

Σε αυτή την καμπάνια ενημέρωσης βάζουν το δικό τους λιθαράκι και επιστήμονες από κάθε γωνιά της Γης. Χαρακτηριστικότερο το παράδειγμα του Ιάπωνα σεισμολόγου Γιοσινόρι Μοριγουάκι, ο οποίος είχε προβλέψει τον σεισμό των 4,9 ρίχτερ που έγινε στο Τσανάκαλε. «Τώρα να είστε έτοιμοι. Η 30ετία (σ.σ.: που έδειχνε η μελέτη του κ. Γκιόρουρ, το 1999) βαίνει προς το τέλος της. Ο σεισμός μπορεί να γίνει ανά πάσα στιγμή. Να έχετε πάντα μαζί σας έτοιμα ένα μπουκάλι νερό, μάσκα για τη σκόνη, σάκο σεισμού (σ.σ.: με όλα τα απαραίτητα) και μια σφυρίχτρα».

Σε επίπεδο Αρχών, ο καθηγητής του Σεισμολογικού Ινστιτούτου της Κωνσταντινούπολης δρ Μουσταφά Ερντίκ έχει συντάξει έναν χάρτη κινδύνου για την πόλη. Ουσιαστικά πρόκειται, όπως εξηγούν επιστήμονες, για έναν «χάρτη τρωτότητας», ο οποίος επισημαίνει ποια είναι τα σημεία της Πόλης που είναι πιο ευάλωτα -λόγω των εδαφών τους- σε περίπτωση μεγάλου σεισμού.

Θρίλερ με Αγια-Σοφιά

Ο Δήμος της Κωνσταντινούπολης, το Πανεπιστήμιο και άλλοι φορείς έχουν ξεκινήσει ένα πρόγραμμα που χρηματοδοτείται από ευρωπαϊκά κονδύλια, το οποίο έχει στο επίκεντρο την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Πόλης. Για παράδειγμα, οι επιστήμονες προσπαθούν να βρουν τον τρόπο με τον οποίο θα διασωθούν τα ιστορικά τείχη που περιβάλλουν την Κωνσταντινούπολη τα οποία θεωρούνται -και είναι- ιστορικό μνημείο.

Στο επίκεντρο, φυσικά, βρίσκεται η Αγια-Σοφιά. Τόσο για την Αγια-Σοφιά όσο και για άλλα κτίρια ιστορικής αξίας, ο επικεφαλής του Ιδρύματος Σεισμών της Τουρκίας δρ Μουσταφά Ερντίκ λέει ότι μια ιδέα που έχει πέσει στο τραπέζι είναι να ανεγερθούν γύρω τους προστατευτικές κατασκευές αντιστήριξης που θα έχουν ρόλο να σώσουν τα κύρια μέρη των ιστορικών κτιρίων στον μεγάλο αναμενόμενο σεισμό. «Υπάρχουν δύο πράγματα που δεν μπορούμε να επαναφέρουμε μετά από έναν σεισμό: το πρώτο είναι η απώλεια ζωής. Το δεύτερο είναι η χαμένη ιστορική και πολιτιστική μας κληρονομιά. Μπορούμε να αποτρέψουμε το πρώτο με προδιαγραφές σεισμού και περιοδικές επιθεωρήσεις.

Είναι πιο δύσκολο να διασφαλίσουμε το δεύτερο. Διότι ο αριθμός των ανθρώπων που μπορούν να φτάσουν σε ένα ιστορικό κτίριο και να το ενισχύσουν είναι μικρός και οι Αρχές που χρειάζονται άδεια είναι πάρα πολλές. Πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή σε αυτό το ζήτημα. Για παράδειγμα, εάν τοποθετηθούν συστήματα μόνωσης που σχετίζονται με τον σεισμό κάτω από τα εκθέματα που εκτίθενται σε μουσεία, μπορεί να αποτραπεί η πρόκληση ζημιών στα εκθέματα που εκτίθενται στο μουσείο μετά από σεισμό. Επί του παρόντος, πολλά εκθέματα στο Μουσείο του παλατιού Topkapi προστατεύονται με αυτόν τον τρόπο. Ενα άλλο σημαντικό ζήτημα είναι η επιβίωση των ιστορικών κτιρίων. Για παράδειγμα, μπορούν να κατασκευαστούν προσωρινές προστατευτικές κατασκευές αντιστήριξης γύρω από τα πιο κρίσιμα κτίρια».

Είδικά για την Αγια-Σοφιά, η λαμπρή επιστήμονας, με βαρύ βιογραφικό, σήμερα ομότιμη καθηγήτρια του ΕΜΠ Αντωνία Μοροπούλου από το 1994 κατάφερε να διαμορφώσει -με δική της πρωτοβουλία- ένα μνημόνιο συνεργασίας μεταξύ του ΕΜΠ, του Πανεπιστημίου του Πρίνστον (το οποίο εκπροσωπούσε ο εγγονός του αρχιστράτηγου του Ατατούρκ, κοσμήτορας της πολυτεχνικής σχολής της Πόλης, Αχμέτ Τσακμάκ), το Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου (που εκπροσωπούσε ο Μουσταφά Ερντίκ) και το Σεισμολογικό Ινστιτούτο της Κωνσταντινούπολης (εκπροσωπούσε ο Μετέ Ισικάρα) για τη συντήρηση και μελέτη συμπεριφοράς και προστασίας της Αγια-Σοφιάς σε περίπτωση σεισμού. Με το μνημείο να έχει αντέξει αρκετούς σεισμούς από τότε που χτίστηκε (καθώς ενισχύθηκε δομικά δύο φορές, την πρώτη 39 μέρες μετά τη Στάση του Νίκα από τον Ιουστινιανό και την περίοδο διακυβέρνησης του Σουλτάνου Σελίμ -1566-1574- όταν ο Οθωμανός αρχιτέκτονας Μιμάρ Σινάν δημιούργησε εξωτερικά στηρίγματα), απέδειξε τελευταία φορά ότι αντέχει, το 1999.
 

Αγιά Σοφιάς Κωνσταντινούπολη Τουρκία