Γιατί η Ινδία θέλει να αλλάξει το όνομά της σε Μπάρατ

Μπάρατ, το αρχαίο όνομα της Ινδίας προβάλλει σήμερα ως σύμβολο της απο-αποικιοποίησης και ως μία ακόμη απόδειξη του κλιμακούμενου ινδουιστικού εθνικισμού, παρά το γεγονός ότι η χώρα ήταν γνωστή παγκοσμίως ως Ινδία πάνω από 2.000 χρόνια, πολύ πριν γίνει αγγλική αποικία. Το Σύνταγμα ορίζει ως επίσημη ονομασία του κράτους και τους δύο όρους: «Η Ινδία ή η Μπάρατ είναι μια ένωση κρατών» διευκρινίζεται στο πρώτο Άρθρο.

Το χρονικό διάστημα από τις 18 έως τις 22 Σεπτεμβρίου πρόκειται να λάβει χώρα ειδική συνεδρίαση του Κοινοβουλίου, προκειμένου να συζητηθεί εάν θα πρέπει να καταργηθεί η ονομασία «Ινδία» και να μείνει προς χρήση μόνο η ονομασία «Μπάρατ». Για να συμβεί αυτό απαιτείται τροποποίηση του Συντάγματος, με πλειοψηφία δύο τρίτων και στα δύο σώματα του Κοινοβουλίου.

Το ζήτημα προσέλαβε τις τελευταίες ημέρες ευρύτερες διαστάσεις και «βγήκε» από τα σύνορα της Ινδίας όταν στην πρόσκληση για το δείπνο της Συνόδου Κορυφής της G20, στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου, η Ντρουπάντι Μουρμού αναφερόταν ως η πρόεδρος της Μπάρατ. Στα έγγραφα της Συνόδου Κορυφής η χώρα αναφερόταν επίσης ως «Μπάρατ, η Μητέρα της Δημοκρατίας». Αλλά και στο δελτίο Τύπου για τη Σύνοδο Κορυφής ASEAN-Ινδίας, στην Ινδονησία, ο τίτλος του Ναρέντρα Μόντι ήταν «πρωθυπουργός της Μπαράτ». Με τον ίδιο τίτλο «άνοιξε» εντός του Σαββατοκύριακου και τις εργασίες της διάσκεψης κορυφής της G20.

Ο κόσμος την ξέρει Ινδία, οι Ινδοί Μπάρατ

Ο όρος Μπάρατ χρησιμοποιείται στο εσωτερικό ως επίσημη ονομασία της χώρας στην καθημερινότητα. Η ονομασία Μπάρατ προέρχεται από τον βασιλιά Μπαράτα της ινδικής μυθολογίας, σύμφωνα με την οποία εκείνος ήταν βασιλιάς της Χαστιναπούρα, ανατολικά του Δελχί. Θεωρείται ένας δίκαιος βασιλιάς που κατέκτησε ολόκληρη τη χώρα.

Στην ινδική λογοτεχνία, η περιοχή μεταξύ των Ιμαλαΐων και των ωκεανών ονομάζεται Μπαρατβάρς. Στην Ριγκ Βέντα, το παλαιότερο ινδουιστικό κείμενο, η λέξη Μπαράτα χρησιμοποιείται ως όνομα μιας κοινότητας. Μπαράτα στα σανσκριτικά σημαίνει επίσης η γη που τρέφει. «Η Ινδία είναι η Μπαράτα, η ιερή γη των ινδουιστών», έγραψε το 1927 ο Τζαβαχαρλάλ Νεχρού, ηγέτης του κινήματος ανεξαρτησίας και μετέπειτα πρωθυπουργός.

Η ονομασία Ινδία, από την άλλη, προέρχεται από το όνομα του ποταμού Ινδού, το οποίο με τη σειρά του προέρχεται από την περσική λέξη Χίντου ή από τη σανσκριτική Σχίντου. Οι αρχαίοι Έλληνες, γνώριζαν τη χώρα και την ονόμαζαν Ινδική από τα χρόνια του Ηροδότου. Μια από τις αρχαίες χρήσεις αυτής της ονομασίας βρίσκεται και στο έργο με τίτλο «Ινδικά» του Έλληνα γεωγράφου, διπλωμάτη και ιστορικού των ελληνιστικών χρόνων Μεγασθένη (350-290 π.Χ.).

Οι μουσουλμάνοι Μογγόλοι, οι οποίοι κυβέρνησαν την περιοχή για περισσότερα από 200 χρόνια, αποκαλούσαν τους εαυτούς τους Σουλτάνους του Χιντουστάν. Τόσο η Ινδία, όσο και το Χιντουστάν, χρονολογούνται πολύ πριν από τη βρετανική αποικιοκρατία που άρχισε το 1757. Η ινδική κυβέρνηση, όμως, υποστηρίζει ότι η αλλαγή του ονόματος της χώρας σε Μπάρατ θα σήμαινε απομάκρυνση από το βρετανικό αποικιακό παρελθόν. «Η χρήση της [ονομασίας] Μπάρατ είναι μια σθεναρή στάση ενάντια στην αποικιοκρατική νοοτροπία» δηλώνει ο Ινδός υπουργός Παιδείας Νταρμέντρα Πραντχάν.

«Απεταξάμην» τους Άγγλους

Επί δεκαετίες, οι ινδικές κυβερνήσεις διαφόρων ιδεολογικών αποχρώσεων -όχι μόνο του Ναρέντρα Μόντι- προσπαθούν να εξαλείψουν τα ίχνη της βρετανικής αποικιοκρατίας, μετονομάζοντας δρόμους ακόμη και ολόκληρες πόλεις.

Η διαδικασία έχει ενταθεί υπό την κυβέρνηση Μόντι, ο οποίος σε δημόσιες ομιλίες του κάνει διαρκώς αναφορές στην ανάγκη να εγκαταλείψει η Ινδία οτιδήποτε παραπέμπει σε «αποικιοκρατική νοοτροπία». Η κυβέρνησή του αφαιρεί συστηματικά και τα ισλαμικά τοπωνύμια που επιβλήθηκαν κατά τη διάρκεια της Αυτοκρατορίας των Μογγόλων, η οποία προηγήθηκε της βρετανικής κυριαρχίας, κίνηση που σύμφωνα με τους επικριτές της αποσκοπεί στο να εγκαθιδρύσει την υπεροχή της ινδουιστικής θρησκείας.

Η κυβέρνησή Μόντι εγκαινίασε, επίσης, νέο κτήριο Κοινοβουλίου και ανακαίνισε τον περιβάλλοντα χώρο στην πρωτεύουσα Νέο Δελχί, σε μία προσπάθεια να εξαφανίσει τα ίχνη της αποικιακής εποχής, καθώς το παλαιό κτήριο είχε σχεδιαστεί από τους Βρετανούς. Η πρώτη σύνοδος μάλιστα στο νέο κτήριο του Κοινοβουλίου, στις 18 Σεπτεμβρίου, είναι συμβολικά αφιερωμένη στο θέμα της ονομασίας.

Τον περασμένο μήνα, η κυβέρνηση παρουσίασε, επίσης, σχέδια για μια σαρωτική αναθεώρηση του Ποινικού Κώδικα της Ινδίας, που χρονολογείται πριν από την ανεξαρτησία, ώστε να αφαιρεθούν οι αναφορές στη βρετανική μοναρχία και τα «άλλα σημάδια της δουλείας μας», όπως είπε ο υπουργός Εσωτερικών Αμίτ Σαχ.

Ο Ναρέντρα Μόντι, υπέρμαχος της ινδουιστικής-εθνικιστικής ιδεολογίας, ηγείται της χώρας σχεδόν εδώ και μία δεκαετία, από το 2014. Το κόμμα του, το εθνικιστικό «Ινδικό Κόμμα του Λαού» (BJP) -ή ορθότερα «Κόμμα του Λαού της Μπάρατ»- ελέγχει πολλές πολιτείες. Είναι ένα από τα δύο μεγαλύτερα κόμματα μαζί με το Ινδικό Εθνικό Κογκρέσο.

Διατηρεί στενούς δεσμούς με την «Εθνική Οργάνωση Εθελοντών (RSS), μια ακροδεξιά ινδουιστική εθνικιστική παραστρατιωτική οργάνωση, η οποία είναι η κοιτίδα και ηγέτιδα δύναμη ενός μεγάλου δικτύου οργανώσεων που ονομάζεται «Σανγκχ Παριβάρ» (στα Χίντι σημαίνει «οικογένεια Σανγκχ») και έχει αναπτύξει παρουσία σε όλες τις εκφάνσεις της ινδικής κοινωνίας. Ιδρύθηκε το 1925 για να εμφυσήσει τις ινδουιστικές αρχές και να ενώσει την ινδουιστική κοινότητα με στόχο να δημιουργήσει ένα ινδουιστικό έθνος. Ο Μόντι εντάχθηκε στην οργάνωση αυτή από νεαρή ηλικία και ανέβηκε γρήγορα στην ιεραρχία της. Η λειτουργία της RSS έχει απαγορευτεί τρεις φορές μετά την ανεξαρτησία της Ινδίας το 1947. Η πρώτη φορά ήταν μετά τη δολοφονία του Μαχάτμα Γκάντι το 1948.

Οι προθέσεις της κυβέρνησης για υιοθέτηση του όρου Μπάρατ ως μοναδική ονομασία της χώρας, πέραν από την ιδεολογική τους διάσταση, έχουν πάντως να κάνουν και με την πολιτική σύγκρουση στο εσωτερικό. Οι διαφωνίες σχετικά με την «Ινδία» έναντι του «Μπάρατ» έχουν κλιμακωθεί από τότε που τα κόμματα της αντιπολίτευσης ανακοίνωσαν τον Ιούλιο μια νέα συμμαχία -με την ονομασία INDIA- προκειμένου να ανατρέψουν τον Μόντι εν όψει των εθνικών εκλογών του 2024.