Παλληκαρίδη άριστα! Βαγόρα πάντα πρώτος - Ο μικρότερος ήρωας που ανέβηκε στο ικρίωμα της αγχόνης

Τα τελευταία λόγια του ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης τα «χάραξε» πάνω σε ένα άσπρο χαρτί μέσα στις φυλακές Λευκωσίας λίγο πριν μπει η Άνοιξη του 1957, έτσι όπως χάραξε για πάντα το όνομά του στις σελίδες με τους ήρωες της ιστορίας της Κύπρου.

Γράφει η Λαμπριάνα Κυριακού

«Θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί».

Το απόγευμα της 13^ης Μαρτίου 1957, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης μέσα στο κελί του γράφει για τελευταία φορά τα πια πάνω λόγια.

Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957, σε ηλικία μόλις 19 ετών. Ήταν ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τους Βρετανούς.

Τα μεσάνυχτα αφού μεταλάβει, οι βρετανοί καλούν την μητέρα του να το αποχαιρετήσει και αυτή την φορά την παρηγορεί ο ίδιος λέγοντάς της: «Μη θρηνήσεις μάνα, πεθαίνω για την Ελλάδα»

Η μητέρα του αργότερα σε συνέντευξή της είχε πει ότι εκείνη την ώρα ο Ευαγόρας της έλεγε αστεία προσπαθώντας να την παρηγορήσει.

Ευαγόρας Παλληκαρίδης – Γεννήθηκε στην Πάφο και πέθανε για μια ελεύθερη Κύπρο

Ο Ευαγόρας Παλλικαρίδης γεννήθηκε στην Τσάδα της Πάφου, στις 26 Φεβρουαρίου 1938. Ήταν το τέταρτο παιδί της οικογένειας του Μιλτιάδη.

Ο Ευαγόρας λάτρευε τα λουλούδια όπως και την ποίηση. Πάντα ήθελε να έχει γλάστρες και όπως λένε οι παλιοί του συμμαθητές έμπαινε συχνά έμπαινε στους κήπους των σπιτιών και «έκλεβε» λουλούδια. Ακόμα και στις αλάνες που έπαιζε φρόντιζε δίπλα του να έχει πάντοτε μια γλάστρα με λουλούδια.

Από το σχολείο άρχισε να φαίνεται το συγγραφικό του ταλέντο και ο νεαρός Βαγορής, όπως τον αποκαλούσαν, δημιουργεί τη σχολική εφημερίδα της τάξης του, την οποία γράφει σχεδόν ολόκληρη μόνος του. Το Φθινόπωρο του 1950 εγγράφεται στο Γυμνάσιο στο Κτήμα, καθώς μετακόμισαν εκεί οι γονείς του το 1949. Εκείνη την εποχή ξεκινά να γράφει στίχους.

Πέρασε τις 6 τάξεις του Δημοτικού σχολείου με άριστα. Την 1η Απριλίου 1953, ο Ευαγόρας πρωταγωνιστεί σε διάφορες διαδηλώσεις κατά της Αγγλοκρατίας στην Κύπρο. Συγκεκριμένα, στις 2 Ιουνίου θα γινόταν η στέψη της Βασίλισσας Ελισάβετ Β΄. Στην Βρετανική Αυτοκρατορία και σε όλες τις αποικίες γίνονταν προετοιμασίες για το μεγάλο γεγονός.

Στην Πάφο στο «Ιακώβιο Γυμναστήριο» αναρτάται η σημαία του Ηνωμένου Βασιλείου, γεγονός που εξοργίζει τους μαθητές. Παραμονή της στέψης, οι μαθητές της Πάφου και οι φοιτητές του Λιασιδίου Κολεγίου οργάνωσαν διαδήλωση με αίτημα να υποσταλεί η βρετανική σημαία και να εκκενωθεί το γήπεδό τους από στρατιώτες και αστυνομικούς.

Ο 15χρονος, τότε, Ευαγόρας αναρριχάται στον ιστό, κατεβάζει και σκίζει την σημαία: το γεγονός αυτό έδωσε το έναυσμα για επέκταση των διαδηλώσεων.

Μαθητές κόντρα στους εορτασμούς για την στέψη της βασίλισσας Ελισάβετ

Οι μαθητές και το πλήθος συγκρούονται με την αστυνομία, η οποία ενισχύεται από Τούρκους. Ο διοικητής στέλνει διαταγή να αποσυρθούν οι αστυνομικοί, γιατί δεν έπρεπε η στέψη της βασίλισσας να αμαυρωθεί με αίμα. Έτσι οι μαθητές παρέσυραν ό,τι είχε σχέση με τους εορτασμούς για την στέψη. Η Πάφος έγινε το μόνο μέρος όπου δεν γιορτάστηκε η στέψη. Ο Ευαγόρας συνελήφθη, αλλά αφέθηκε ελεύθερος λόγω της μικρής του ηλικίας.

Εισχώρησε στην ΕΟΚΑ Α

Σε ηλικία 17 χρόνων, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης εγκατέλειψε το σχολείο και εντάχθηκε στις αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ. Στις 17 Νοεμβρίου 1955 οι μαθητές του Γυμνασίου συγκεντρώθηκαν και προετοίμαζαν μια διαδήλωση από τις γνωστές που οργάνωνε η ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ) ως αντιπερισπασμό. Οι στρατιώτες είχαν διαταγή να πυροβολήσουν αδιάκριτα τους διαδηλωτές. Ο Ευαγόρας συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο με την κατηγορία ότι συμμετείχε παράνομα σε οχλαγωγίες. Ο Ευαγόρας δεν παραδέχτηκε την κατηγορία και η δίκη αναβλήθηκε για τις 6 Δεκεμβρίου.

Την παραμονή της δίκης ο Ευαγόρας πλησίασε τον πατέρα του: «Πατέρα, αύριο είναι η δίκη μου. Ξέρω ότι από το δικαστήριο θα γλιτώσω, μα η αστυνομία θα με συλλάβει και θα με στείλει στο Κάστρο. Εγώ στη φυλακή δε μπορώ να μείνω. Αν δε μπορέσω να δραπετεύσω, θα σκοτώσω κανέναν από τους φρουρούς και θα με σκοτώσουν. Προτιμώ να φύγω, να βγω στο βουνό». Τι μπορούσε να πει και ποια θα ήταν η απόφαση του πατέρα μπροστά σε τούτη την αποφασιστική δήλωση του παιδιού του; Είδε πως ο κύβος ερρίφθη… «Παιδί μου, εκεί που θα πας πρόσεξε προ πάντων να ‘σαι τίμιος και ηθικός… Πήγαινε στην ευχή μου!»…

Μια μέρα πριν τη δίκη, μπαίνει κρυφά στο σχολείο και αφήνει στην έδρα ένα σημείωμα:

Παλιοί συμμαθηταί,

Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.

Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια

να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.

Θ΄ αφήσω αδέλφια συγγενείς, τη μάνα, τον πατέρα

μεσ΄ τα λαγκάδια πέρα και στις βουνοπλαγιές.

Ψάχνοντας για τη Λευτεριά θα ΄χω παρέα μόνη

κατάλευκο το χιόνι, βουνά και ρεματιές.

Τώρα κι αν είναι χειμωνιά, θα ΄ρθει το καλοκαίρι

Τη Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά.

Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια

να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.

Τα σκαλοπάτια θ΄ ανεβώ, θα μπω σ΄ ενα παλάτι,

το ξέρω θαν απάτη, δεν θαν αληθινό.

Μεσ΄ το παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω τον θρόνο,

βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ΄ αυτό.

Κόρη πανώρια θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου

και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ.

Γειά σας παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ΄ βρει εκεί.

Ευαγόρας Παλληκαρίδης – «Ξέρω ότι θα με καταδικάσετε εις θάνατον, Εγω ότι έκανα το έκανα ως έλλην Κύπριος ο οποίος αγωνίζεται για την πατρίδα του»

Στις 18 Δεκεμβρίου 1956 μαζί με άλλους δύο συναγωνιστές του μετέφεραν όπλα και τρόφιμα από τη Λυσό. Ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με βρετανική περίπολο. Οι δύο συναγωνιστές του Ευαγόρα κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά ο ίδιος συνελήφθη. Στην κατοχή του είχε ένα οπλοπολυβόλο Μπρεν γρασαρισμένο. Ήταν συνεπώς ανέτοιμο για να χρησιμοποιηθεί. Επίσης κουβαλούσε 3 γεμιστήρες γεμάτες.

Κατηγορήθηκε για κατοχή και διακίνηση οπλισμού και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία και η δίκη ορίζεται για τις 25 Φεβρουαρίου. Στη δίκη του, ο Παλληκαρίδης δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους παραδέχθηκε την ενοχή του:

«Ξέρω ότι θα με καταδικάσετε εις θάνατον, Εγω ότι έκανα το έκανα ως έλλην Κύπριος ο οποίος αγωνίζεται για την πατρίδα του»

Μαθητικές διαμαρτυρίες στην Πάφο για να σώσουν τον Παλληκαρίδη

Την επόμενη μέρα της καταδίκης του Παλληκαρίδη, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά τους σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έστειλαν τηλεγράφημα στον Τζον Χάρντινγκ, με το οποίο του ζητούσαν να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα.

Όλος ο κόσμος αρχίζει μια προσπάθεια να σώσει τον νεαρό μαθητή. Η ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την εκτέλεσή του. Η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά προσωπική παρέμβαση του βασιλιά Παύλου. Η Βουλή των Ελλήνων στέλνει τηλεγραφήματα προς την Βουλή των Κοινοτήτων και τα Ηνωμένα Έθνη.

Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Δωρόθεος ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, ο δήμαρχος Λευκωσίας κ. Δέρβης, 40 Εργατικοί Βρετανοί βουλευτές, συντεχνίες, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Fulton, απλοί πολίτες προσπαθούν να ματαιώσουν αυτή την εκτέλεση. Ο Χάρτινγκ όμως και η βρετανική διπλωματία απορρίπτει την απονομή χάριτος.

Χάρτινγκ: Ζήτησε να μεταβεί στην Κύπρο για να αντιμετωπίσει την ΕΟΚΑ Α

Να σημειωθεί ότι Χάρτινγκ όταν ετοιμαζόταν να αποστρατευτεί, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Ήντεν, του ζήτησε να αντιμετωπίσει την ΕΟΚΑ. Ο Χάρντινγκ δέχτηκε με τον όρο πως θα είχε άμεση πρόσβαση στον πρωθυπουργό.

Ο συντηρητικός τύπος της Βρετανίας χαιρέτησε την απόφαση αυτή, ενώ οι φιλελεύθερες και αριστερές εφημερίδες έκαναν λόγο για κήρυξη πολέμου στον κυπριακό λαό. Στις 3 Οκτωβρίου 1955 ανέλαβε κυβερνήτης και προσπάθησε να έρθει σε επαφή με τις ελληνικές και τουρκικές κοινότητες του νησιού μέσω διαπραγματεύσεων, ενώ η Βρετανία συνομιλούσε ταυτόχρονα με την Ελλάδα και Τουρκία. Ο Χάρντιγκ έλαβε αυστηρά μέτρα ασφαλείας κατά της ΕΟΚΑ και του πληθυσμού, όπως απαγορεύσεις κυκλοφορίας, κλείσιμο σχολείων, δημιουργία στρατοπέδων συγκέντρωσης, αύξησης του χρόνου κράτησης φυλακισμένων και υπόπτων χωρίς δίκη, επιβολή θανατικής ποινής για μια σειρά από παραβάσεις, όπως οπλοφορία.

Επιπλέον, προσπάθησε να διαπραγματευτεί με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, όμως καθώς οι διαπραγματεύσεις αυτές απέτυχαν, εξόρισε τον Μακάριο στις Σεϋχέλλες- τότε αγγλική αποικία. Ο Χάρντινγκ κατά τύχη κατάφερε να επιβιώσει μιας δολοφονικής απόπειρας εναντίον του, από μέλος της ΕΟΚΑ που τοποθέτησε ωρολογιακή βόμβα κάτω από το κρεβάτι του.

Εξ αιτίας της κριτικής που δεχότανε λόγω της αδυναμίας του να εξοντώσει την ΕΟΚΑ και των σκληρών μέτρων που πήρε, ο Χάρντιγκ παραιτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 1957.

Νοσηλεύτηκε σε κλινική για ένα μήνα και μετά απεσύρθη από τον Στρατό.

Πέθανε στο Ντόρσετ, τις 20 Ιανουαρίου 1989.

ΠΗΓΗ: avecnews.gr