Έρευνα για το τραγικό ναυάγιο στην Πύλο πραγματοποίησε η αμερικανική εφημερίδα Washington Post, σε άρθρο της με τίτλο «Ανιχνεύοντας μία τραγωδία: Πως εκατοντάδες μετανάτες πνίγηκαν υπό το βλέμμα της Ελλάδας», το οποίο υπογράφουν οι δημοσιογράφοι Imogen Piper, Joyce Sohyun Lee, Claire Parker και Elinda Labropoulou.

Η εφημερίδα παρουσιάζει οπτικό υλικό και αναφέρεται στις συνθήκες πλεύσης του αλιευτικού-“φερέτρου” Adriana από την Λιβύη μέχρι την Μεσόγειο και στα περιστατικά διαχείρισης του κατά την παρουσία του ανοιχτά της Πύλου και πριν βυθιστεί.

H πρώτη από τις δεκάδες κλίσεις έκτακτης ανάγκης έγινε το πρωί της 13ης Ιουνίου. Στο υπερφορτωμένο με μετανάστες πλοίο, είχε τελειώσει το νερό και η κατάσταση χειροτέρευε

Σε ένα σκάφος γεμάτο με μετανάστες, το νερό είχε τελειώσει και η κατάσταση χειροτέρευε. Ωστόσο, η ελληνική Ακτοφυλακή δεν ζήτησε μια επείγουσα επιχείρηση διάσωσης. Τις επόμενες ώρες, οι αξιωματούχοι υποστήριξαν ότι το σκάφος προχωρούσε με «σταθερή πορεία και ταχύτητα» και οι επιβαίνοντες δεν ήθελαν βοήθεια.

Οι Έλληνες αξιωματούχοι αρνούνται την ευθύνη για αυτό που συνέβη εκείνο το βράδυ, όταν το σκάφος μεταναστών, ένα αλιευτικό σκάφος  γνωστό ως Adriana, ανατράπηκε και έριξε περίπου 750 άτομα στη Μεσόγειο Θάλασσα.

Οι αντικρουόμενες περιγραφές των τελευταίων λεπτών του Adriana είναι οι πιο οδυνηρές – είτε το σκάφος ανατράπηκε ως αποτέλεσμα μιας μετατόπισης βάρους εξαιτίας του πανικού, όπως υποστηρίζει η Ακτοφυλακή, είτε ανατράπηκε καθώς ρυμουλκούνταν από την Ακτοφυλακή, όπως ορισμένοι επιζώντες έχουν περιγράψει.

Αλλά μια έρευνα της Washington Post, επίσης, θέτει υπό αμφισβήτηση τους άλλους βασικούς ισχυρισμούς των Ελλήνων αξιωματούχων και υποστηρίζει ότι το πιο πολύνεκρο ναυάγιο της Μεσογείου, εδώ και χρόνια, ήταν μία τραγωδία που μπορούσε να αποτραπεί.

Αντίθετα από τις περιγραφές της Ακτοφυλακής ότι το πλοίο κινείτο σταθερά και με αποφασιστικότητα για να φτάσει στην Ιταλία, η WP βρήκε ότι η ταχύτητα του πλοίου αυξομειώνονταν δραματικά -σύμφωνα με τις αναφορές των επιβατών περί προβλημάτων στην μηχανή- ενώ κινούνταν έχοντας κυκλική πορεία.

Βετεράνοι ναυτικών διασώσεων και νομικοί εμπειρογνώμονες δήλωσαν ότι οι Έλληνες αξιωματούχοι εκμεταλλεύθηκαν τις ενδείξεις ότι η βοήθεια δεν ήταν επιθυμητή και απέτυχαν έναντι της υποχρέωσής τους να προχωρήσουν σε μία προσπάθεια διάσωσης, αμέσως μόλις εντοπίστηκε το επισφαλές σκάφος.

«Αυτό είναι εξωφρενικό», δήλωσε  ο Aaron Davenport, ένας απόστρατος ανώτερος αξιωματικός της Ακτοφυλακής των ΗΠΑ ο οποίος  διηύθηνε επιχειρήσεις θαλάσσιας διάσωσης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων οι οποίες αφορούσαν μετανάστες. «Έστειλαν ένα ελικόπτερο εκεί έξω. Έπρεπε να στείλουν πολλά πλοία, να ζητήσουν βοήθεια από όλη την κάτω Μεσόγειο, να έχουν σωσίβια και να βγάλουν αυτούς τους ανθρώπους».

Ο εκπρόσωπος Τύπου της Ακτοφυλακής, Νίκος Αλεξίου, δήλωσε ότι θα πρέπει να αναγνωρισθεί στην Ελλάδα, τελικά, η προσπάθεια διάσωσης 104 ανθρώπων. «Ήμασταν εκεί προσπαθώντας να τους κάνουμε να λάβουν βοήθεια», είπε. «Δεν κατάλαβαν τον κίνδυνο. [Είχε] καλό καιρό, έπλεαν κανονικά».

Στη συνέχεια στο κεφάλαιο του άρθρου με τίτλο «Retracing the path of the Adriana», με τη χρήση διαδραστικού χάρτη, ιχνηλατείται πλήρως και διεξοδικά, η πορεία του πλοίου με τη χρήση δορυφορικών φωτογραφιών, δεδομένων κίνησης πλοίων, συντεταγμένων από τις κλίσεις κινδύνου και επίσημες αναφορές και καταθέσεις. Προκειμένου να το κάνει, επίσης, η  WP συνέκρινε επίσημες ανακοινώσεις, περιγραφές από τα εμπορικά πλοία και συνεντεύξεις με τους επιζώντες, με ακτιβιστές και με ειδικούς επί της ναυτιλίας.

Το άρθρο ολοκληρώνεται, απαντώντας διεξοδικά στους ακόλουθους ισχυρισμούς:

Ισχυρισμός 1: Το Adriana δεν ήθελε βοήθεια

Αναφέρει τις γνωστές δηλώσεις του κ. Αλεξίου στην τηλεόραση του ΣΚΑΙ ότι «αν υπήρχε βίαιη παρέμβαση στο υπερφορτωμένο αλιευτικό υπήρχε κίνδυνος ναυτικού ατυχήματος» και τις αναφορές ότι οι επιβάτες δεν δέχονταν την βοήθεια που τους έδιναν παραπλέοντα εμπορικά πλοία.

Το άρθρο σημειώνει ότι «ωστόσο αναλυτές δήλωσαν ότι η Ακτοφυλακή θα έπρεπε να διαπιστώσει ποιος αντιδράει και γιατί, αλλά και για τις επανειλημμένες εκκλήσεις για βοήθεια τις οποίες έλαβαν από ακτιβιστές και μία τηλεφωνική γραμμή έκτακτης ανάγκης. Και νομικοί ειδήμονες επιμένουν ότι οι Αρχές ήταν υποχρεωμένες να επέμβουν, ανεξάρτητα από την θέληση ορισμένων επιβατών. Οι διακινητές θα είχαν αντισταθεί έναντι μίας επέμβασης για να αποφύγουν την σύλληψη”.

Στη συνέχεια το άρθρο αναφέρεται στην σύλληψη των 9 Αιγυπτίων και στην κράτησή τους στο πλαίσιο της άσκησης δικαστικής δίωξης και επισημαίνεται ότι «οι ελληνικές Αρχές έχουν μία φήμη -παγιωμένη μέσω δικαστικών υποθέσεων. Βίντεος και άλλων τεκμηρίων- για επιθετική απώθηση βαρκών με μετανάστες εκτός της περιοχής έρευνας και διάσωσης για την οποία είναι υπεύθυνες».

Οι διασωθέντες του Adriana, αναφέρεται, υποστήριξαν ότι όταν έφτασε το περιπολικό της Ακτοφυλακής για πρώτη φορά, ορισμένοι από το πλήρωμα φόραγαν σκούφους. Μεταξύ του πληρώματος, βρίσκονταν και τέσσερα μέλη της μονάδας ειδικών δυνάμεων, σύμφωνα με αντίγραφο του ημερολογίου του σκάφους, το οποίο έχει στη διάθεσή της η εφημερίδα.

«Γιατί οι άνθρωποι στη θάλασσα φοβούνται τόσο πολύ να έρθουν αντιμέτωποι με τις ελληνικές δυνάμεις; Γιατί οι άνθρωποι σε κίνηση γνωρίζουν για τις φοβερές και συστηματικές πρακτικές απώθησης που διεξάγουν οι ελληνικές Αρχές, πρακτικές που έχουν προστατευθεί από την ΕΕ» αναφέρει μία ανακοίνωση της Alarm Phone.

Στη συνέχεια περιλαμβάνονται μαρτυρίες ακτιβιστών και μεταναστών με τις οποίες κατηγορείται η Ελλάδα για επαναπροωθήσει, οι οποίες «θέτουν ζωές σε κίνδυνο» και στοιχεία δορυφορικών φωτογραφιών με στοιχεία σχετικά με τα πραγματικά περιστατικά και τα χρονικά όρια του ναυαγίου του Adriana.

Ισχυρισμός 2: Μία σταθερή πορεία και ταχύτητα

Απαντώντας στους ισχυρισμούς των ελληνικών Αρχών ότι το Adriana είχε σταθερή πορεία και ταχύτητα, η WP παρείχε σε φυσικούς και ωκεανογράφους τις εκτιμήσεις της για την ταχύτητα και την διεύθυνση του Adriana, τις συντεταγμένες του πλοίου, και στοιχεία για τον καιρό από τα εμπορικά πλοία Faithful Warrior, Lucky Sailor και Mayan Queen IV.

Όπως αναφέρεται, «αντίθετα από τις αναφορές του BBC και New York Times ότι το Adriana κινούνταν για 6μιση ώρες ή και περισσότερο πριν την ανατροπή του, η ανάλυση της WP κατέληξε ότι το πλοίο ταξίδευε με την δική του ώθηση, αλλά σιγά, κατά διαστήματα.

Αλλά οι ακαδημαϊκοί δήλωσαν ότι η διεύθυνση του πλοίου άλλαξε νοτιοανατολικά κατά τη διάρκεια δύο σημείων του ταξιδιού του -μετά την προσέγγιση του με το Lucky Sailor και την τελευταία ώρα πριν την ανατροπή του- κάτι που συνάδει με τα προβλήματα στη μηχανή του, καθώς το πλοίο φαίνεται να ακολουθεί την διεύθυνση των τοπικών ρευμάτων και ανέμων.

Η ελληνική Ακτοφυλακή αρνήθηκε να απαντήσει σε λεπτομερείς ερωτήσεις σχετικά με τα ευρήματα της WP, αναφέροντας ότι υπάρχει σε εξέλιξη μία έρευνα. Ένα βίντεο που τραβήχτηκε από το Lucky Sailor περίπου στις 6:15 μμ είναι πολύ σύντομο για την εξαγωγή συμπερασμάτων, αλλά οι ειδικοί που το εξέτασαν, είπαν ότι το Adriana φαίνεται να έχει περιορισμένη δυνατότητα ελιγμών και ότι τόσο πολύς καπνός σε τόσο μικρή ταχύτητα καταδεικνύει την ύπαρξη μηχανικού προβλήματος με την μηχανή.

Στη συνέχεια το άρθρο αναφέρεται σε μαρτυρίες επιβαινόντων σχετικά με τα γεγονότα πάνω στο πλοίο και την πορεία του εξαιτίας της μηχανικής βλάβης και σε γνωστά σχετικά στοιχεία.

Ισχυρισμός 3: Πως θα μπορούσαμε να το ρυμουλκήσουμε;

Το τι ακριβώς αποσταθεροποίησε θανάσιμα το Adriana παραμένει άλυτο, αναφέρεται. Η Ακτοφυλακή, δηλώνει ότι η μετακίνηση του πλήθους στο πλοίο, ενδεχομένως προκάλεσε πανικό, οδήγησε σε ξαφνική μετατόπιση βάρους, οδηγώντας το πλοίο να γύρει προς την μία πλευρά, μετά προς την άλλη, προτού αυτό αναποδογυρίσει.

Ορισμένοι διασωθέντες υποστηρίζουν ότι το περιπολικό σκάφος προσπάθησε να τους τραβήξει προς την Ιταλία, προκαλώντας την ανατροπή του πλοίου.

Στη συνέχεια  το άρθρο αναφέρεται σε γνωστές δηλώσεις αξιωματούχων της ελληνικής Ακτοφυλακής και σε σχετικά στοιχεία που παρέχει αυτή. Υπάρχουν αναφορές στις πρακτικές επαναπροωθήσεων της Ελλάδας και σε σχετική καταδίκη της από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, το 2014, για την υπόθεση στο Φαρμακονήσι.

Η WP πήρε συνέντευξη από τρεις διασωθέντες του Adriana οι οποίοι ανέφεραν την ύπαρξη σχοινιών στο αλιευτικό λίγο πριν την ανατροπή του. Δύο εξ’ αυτών ανέφεραν ότι υπήρξε ρυμούλκηση.

Τέλος αναφέρεται ότι «ένας πρώην αξιωματούχος της Ακτοφυλακής από την Μεσόγειο, μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας γιατί η τρέχουσα θέση του δεν του επιτρέπει να μιλήσει επώνυμα, δήλωσε ότι το ελληνικό περιπολικό θα πρέπει να αντιμετώπισε δύσκολες επιλογές.

«Αν τους ρυμουλκήσεις, μπορεί να καταστρέψεις το σκάφος γιατί …είναι τελείως αναξίοπλοο. Αν δεν το ρυμουλκήσεις, μπορεί να ανατραπεί μόνο του. Αν προσπαθήσεις να αλλάξεις την πορεία του, μπορεί να το ανατρέψεις» δήλωσε. Ορισμένες φορές, δήλωσε, αυτό οδηγεί στο να μην το αγγίξεις.

«Οτιδήποτε και αν κάνεις μπορεί να είναι τραγικά λανθασμένο…άρα απλά τους αφήνεις να πλεύσουν και ελπίζεις για το καλύτερο». Αναγνώρισε ότι η Ελλάδα -ως μία Νότια Ευρωπαϊκή χώρα που πιστεύει ότι σηκώνει ένα δυσανάλογο βάρος διασώσεων, επεξεργασίας και ενσωμάτωσης αιτούντων άσυλο- έχει και ένα πολιτικό ενδιαφέρον να δει τα πλοία των μεταναστών εκτός των υδάτων για τα οποία είναι υπεύθυνη.

«Είναι ένα κοινό μυστικό ότι καμία χώρα δεν θέλει να τους πάρει. Οι Έλληνες θα ήταν ευχαριστημένοι εάν τα πλοία συνέχιζαν να πλέουν, βγαίνοντας από την ελληνική περιοχή έρευνας και διάσωσης πηγαίνοντας στην Ιταλία» δήλωσε.

Ισχυρισμός 4: Κάναμε ότι έπρεπε να κάνουμε

Η Ακτοφυλακή υποστηρίζει ότι εκπλήρωσε όλες τις υποχρεώσεις της στην περίπτωση του Adriana — εντοπισμός του πλοίου, δέσμευση εμπορικών σκαφών, αποστολή του δικού της περιπολικού σκάφους. «Κάναμε ό,τι έπρεπε να κάνουμε», είπε η κ. Αλεξίου.

Ωστόσο, οι ναυτικοί εμπειρογνώμονες και οι νομικοί εμπειρογνώμονες είπαν ότι με βάση τις πληροφορίες που είχε νωρίς το πρωί, η Ακτοφυλακή θα έπρεπε να είχε ξεκινήσει μια επιχείρηση διάσωσης, πλήρους κλίμακας.

«Δεν είσαι υπεύθυνος για τη διάσωση κάθε ζωής», είπε ο Ευθύμιος Παπασταυρίδης, ερευνητής διεθνούς ναυτικού δικαίου στο Oxford University. «Αλλά πρέπει να καταβάλεις όλες τις προσπάθειές σου». Η Ελλάδα «έπρεπε να ζητήσει βοήθεια από άλλα σκάφη», συμπεριλαμβανομένων των ιταλικών σκαφών έρευνας και διάσωσης και ενδεχομένως μέσων της Frontex, είπε ο Παπασταυρίδης.

Η Ακτοφυλακή ανέφερε ότι «αμέσως» αφού το ελικόπτερο της παρατήρησε το Adriana στις 2:35 μ.μ., έδωσε εντολή στα πλοία στην περιοχή να αλλάξουν πορεία και να βοηθήσουν στην παρακολούθηση του αλιευτικού.

Σε μια κλήση κινδύνου περίπου 20 λεπτά νωρίτερα, οι επιβάτες ανέφεραν ότι μπορούσαν να δουν δύο πλοία κοντά. Αλλά δεν είναι προφανές ότι έπαιξε κάποιο ρόλο. Τα ημερολόγια του Lucky Sailor και του Faithful Warrior λένε ότι κλήθηκαν ώρες αργότερα. Το πολυτελές megayacht Mayan Queen IV επιστρατεύτηκε παρά μόνο μετά την ανατροπή.

Τα εμπορικά πλοία ενήργησαν σύμφωνα με τις υποχρεώσεις τους, βάσει του Διεθνούς Δικαίου. «Αλλά το ερώτημα είναι γιατί αυτοί οι άνθρωποι δεν διασώθηκαν από κρατικούς δρώντες που γνώριζαν αυτή την υπόθεση για ώρες και ώρες;» είπε ο Oliver Kulikowski, εκπρόσωπος της Sea Watch, μιας μη κερδοσκοπικής ομάδας διάσωσης.

«Το πρόβλημα που έχεις με τα εμπορικά πλοία είναι ότι το πλήρωμα δεν είναι εκπαιδευμένο για αυτό και το πλοίο δεν είναι προετοιμασμένο για αυτό».

Το μόνο σκάφος που έστειλε η ακτοφυλακή από την Κρήτη – το 920 – μπορεί να χωρέσει έως και 16 μέλη πληρώματος και 20 επιβάτες, σύμφωνα με τις προδιαγραφές του κατασκευαστή. Με άλλα λόγια, δεν έχει σχεδιαστεί για να σώσει εκατοντάδες ανθρώπους από μόνο του.

Ο κ. Αλεξίου, εκπρόσωπος της Ακτοφυλακής, το αναγνώρισε αυτό  εξηγώντας στην WP γιατί η Ακτοφυλακή δεν μπορούσε να ρυμουλκήσει το Adriana. «Ας μην μπερδεύουμε τα μεγάλα σκάφη, τα εξειδικευμένα σκάφη διάσωσης, που έχουν εξειδικευμένα σχοινιά για να ρυμουλκούν βάρκες», είπε.

Μια άλλη μοιραία παράλειψη της ελληνικής Ακτοφυλακής, είπαν οι ειδικοί, ήταν η μη παροχή σωσιβίων το συντομότερο δυνατό. Σε αντίγραφα καταθέσεων που πήρε η WP, ο καπετάνιος του περιπολικού σκάφους αναφέρει πρώτα ότι πέταξε σωσίβια, αφού οι άνθρωποι ήταν ήδη στο νερό.

Ο καπετάνιος του Mayan Queen IV, το οποίο έφτασε περίπου 45 λεπτά αργότερα και διέσωσε 15 άνδρες, είπε σε δηλώσεις του προς τα ελληνικά ΜΜΕ ότι κανείς δεν φορούσε σωσίβιο – μερικοί από αυτούς που σώθηκαν είχαν πιαστεί επιπλέοντα ξύλα.

Το να βοηθήσουμε ένα σκάφος που μεταφέρει τόσους ανθρώπους όσο το Adriana είναι δύσκολο, αλλά είναι εφικτό, είπε ο Kulikowski, δείχνοντας την επιτυχημένη διάσωση 440 ανθρώπων σε φουρτουνιασμένη θάλασσα στην κεντρική Μεσόγειο τον Απρίλιο από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα.

Οι βέλτιστες πρακτικές περιλαμβάνουν τη διανομή σωσιβίων σε περίπτωση που άνθρωποι πέσουν στην θάλασσα, η αποστολή μικρών σκαφών από το κύριο πλοίο διάσωσης για να πλησιάσουν από τις δύο πλευρές για να αποφευχθεί η μετακίνηση ατόμων προς τη μία πλευρά και να ανατραπεί το σκάφος.

Δημιουργία ενός κατανοητού καναλιού επικοινωνίας από αυτά τα σκάφη διάσωσης προς το πλοίο για την παροχή οδηγιών σε πολλές γλώσσες και εκκένωση ατόμων προς το κύριο πλοίο διάσωσης, σε μικρότερες ομάδες, σε πολλαπλά ταξίδια, εάν είναι απαραίτητο.

Τα βίντεο και τα δεδομένα καιρού δείχνουν καθαρό ουρανό και ήρεμη θάλασσα στις 13 Ιουνίου. «Οι καιρικές συνθήκες φαίνονται να είναι πραγματικά υπέροχες εδώ», είπε ο Davenport. «Δεν υπάρχει πολύς άνεμος, δεν υπάρχουν πολλά κύματα, ελαφρύ ρεύμα».

Η απόπειρα διάσωσης του Adriana «θα ήταν απολύτως ασφαλής» υπό αυτές τις συνθήκες, σύμφωνα με έναν Ιταλό αξιωματούχο που γνωρίζει τα πρωτόκολλα έρευνας και διάσωσης αυτής της χώρας, ο οποίος μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας.

Η Ελλάδα είναι πιθανό να αντιμετωπίσει νομικές προκλήσεις σχετικά με τις ενέργειές της — ή την αδράνειά της. Όμως, οι οικογένειες των θυμάτων που πνίγηκαν πιθανότατα θα περιμένουν πολύ για απαντήσεις και λογοδοσία:

Οι υποθέσεις που φτάνουν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, η πιο κοινή οδός δίωξης πέρα από τα εγχώρια δικαστήρια, συχνά χρειάζονται χρόνια για να εκδοθεί μία απόφαση.

Ακόμη και τότε, για τον Ur Rehman, τον μηχανικό από το Κασμίρ, ο οποίος επέζησε σκαρφαλώνοντας στο αναποδογυρισμένο κύτος, οι ήχοι και οι αναμνήσεις εκείνης της νύχτας «θα με στοιχειώνουν για όσο ζω», αναφέρεται.

ΠΗΓΗ: Washington Post

Μετάφραση: Hellas Journal

Ναυάγιο στην Πύλο Μεταναστευτικό ΗΠΑ Ιταλία