Η προσπάθεια του Ιράν να δημιουργήσει πυρηνική τεχνολογία ξεκινάει το 1957. Ωστόσο, μέχρι σχετικά πρόσφατα δεν είχε βρεθεί κάποιο πυρηνικό όπλο στην κατοχή της χώρας, παρ’ όλα αυτά υπάρχει μία διχογνωμία ως προς το εάν οι Ιρανοί έχουν κατασκευάσει όπλο τέτοιας τεχνολογίας ή όχι.

Το ίδιο το Ιράν διατείνεται ότι σκοπό έχει να χρησιμοποιήσει την πυρηνική τεχνολογία για επιστημονική έρευνα και όχι για να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα. Αυτό με τη σειρά του έρχεται σε αντιδιαστολή με την αναφορά του Ιράν περί 5 πυρηνικέών κεφαλών ως πρώτο του στόχο παλιότερα, όταν είχε ξεκινήσει να εργάζεται πάνω στην τεχνολογία των πυρηνικών όπλων.

Πυρηνική τεχνογνωσία και τεχνολογία

Το Ιράν διαθέτει χιλιάδες φυγοκεντριστές αερίου, με κάποιους εξ’ αυτών να είναι σε λειτουργία και άλλους να μην έχουν τεθεί ακόμα σε ισχύ. Οι ήδη εν λειτουργεία φυγοκεντριστές επαρκούν για να εμπλουτίσουν το ουράνιο όχι μόνο σε βαθμό που να μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως καύσιμο για τους πυρηνικούς αντιδραστήρες, αλλά και για να εμπλουτιστεί σε επίπεδο που να το καταστήσουν χρήσιμο και για πυρηνικά όπλα.

Στις αρχές του 2020 το Ιράν ανακοίνωσε ότι δεν θα ακολουθήσει τα όρια που καθορίστηκαν από την Πυρηνική Συμφωνία του 2015 ως προς τη χρήση των φυγοκεντριστών ή ως ρος τα ανώτατα όρια των ποσοτήτων ουρανίου που εμπλουτίζουν. Έκτοτε το Ιράν διατηρεί αυξημένο απόθεμα σε εμπλουτισμένο ουράνιο αυξάνοντας ταυτόχρονα και το επίπεδο εμπλουτισμού αυτού του αποθέματος ενώ ταυτόχρονα κατασκευάζει και χρησιμοποιεί ισχυρότερους και τεχνολογικά πιο ανεπτυγμένους φυγονεντριστές παράλληλα με τους ήδη υπάρχοντες.

Κύριο μέλημα αποτελεί η κατανόηση των δυνατοτήτων εμπλουτισμού των αποθεμάτων ουρανίου, που καθορίζει και τις δυνατότητες περαιτέρω ανάπτυξης του πυρηνικού προγράμματος. Εξαιτίας της μείωσης των επιπέδων συνεργασίας του Ιράν με το Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ – International Atomic Energy Agency), δεν υπάρχει η δυνατότητα ακριβούς καταγραφής των αποθεμάτων εμπλουτισμένου ουρανίου. Ο οργανισμός μπορεί να επιβεβαιώσει την ποσότητα ουρανίου που έχει αφαιρεθεί από τη διαδικασία εμπλουτισμού, αλλά πρέπει να βασιστεί στις σχετικές πληροφορίες που διατίθενται από το Ιράν ώστε να εκτιμήσει την ποσότητα που παραμένει υπο επεξεργασία. Επειδή το υπό επεξεργασία ουράνιο αποτελεί απλώς ένα ελάχιστο μέρος της αποθηκευμένης και προς χρήση ποσότητας που υπάρχει, οι εκτιμήσεις δείχνουν να συμφωνούν ως προς το να χρησιμοποιηθεί σαν μία βάση η ποσότητα του ουρανίου που χρησιμοποιείται προς εμπλουτιμσό, με σκοπό να εκτιμηθεί το δυνατόν ακριβέστερα η ποσότητα ουρανίου που διαθέτει αποθηκευμένη προς χρήση του το Ιράν.

Δυνατότητες κατασκευής πυρηνικών όπλων

Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν έχει εξελιχθεί σημαντικά. Η εντατικοποιημένη χρήση ουρανίου και σε αυτούς τους ρυθμούς από το Ιράν καθιστά τη χώρα – θεωρητικά τουλάχιστον – υπολογίσιμη πυρηνική απειλή, ωστόσο αυτό αποτελεί μία πολύ γενική τοποθέτηση που επιδέχεται περαιτέρω έρευνας και ανάλυσης, όπως για παράδειγμα το κατά πόσο ένα άρτια κατασκευασμένο συμβατικό όπλο του Ιράν έχει τη δυνατότητα να τροποποιηθεί ώστε να καταστεί δυνατή η χρήση ουρανίου σε αυτό και να μετατραπεί σε πυρηνικό.

Οι εξοπλιστικές δραστηριότητες παίρνουν χρόνο για να υλοποιηθούν, και ο οποίος δεν είναι συγκεκριμένος αλλά εξαρτάται από πολλές παραμέτρους. Μπορεί να χρειαστούν λίγοι μήνες, ένας χρόνος ή και περισσότερο, ανάλογα με τον τύπο του όπλου, τα χαρακτηριστικά του και την μέθοδο που χρησιμοποιείται για την κατασκευή του. Ωστόσο, για να αποτελέσει το ουράνιο – και η χρήση του σε όπλα – πυρηνική απειλή χρειάζεται περαιτέρω επεξεργασία, καθώς και να είναι συμβατό ένα όπλο με τη χρήση ουρανίου προς ενίσχυσή του μέσω της εισαγωγής του σε μέρος ή μέρη του. Κάποιες από αυτές τις διαδικασίες πραγματοποιούνται παράλληλα με την παραγωγή του υλικού σχάσης η οποία γίνεται σε εργαστηριακή κλίμακα, και απαιτεί επίσης κάποιο χρονικό διάστημα για να πραγματοποιηθεί.

Η ικανότητα του Ιράν να εμπλουτίζει το ουράνιο έχει βελτιωθεί σημαντικά χάρη στην πρόοδο που σημειώνει στη γρήγορη κατασκευή, δοκιμή και ανάπτυξη συστημάτων φυγοκέντρισης. Η ικανότητα φυγοκέντρησης μετράται σε Εργομονάδες Διαχωρισμού (SWU – Separation Work Units) ως ένδειξη της απαιτούμενης προσπάθειας συμπύκνωσης του σχάσιμου ισοτόπου U-235. Έχουν εκφραστεί φόβοι ότι λόγω της διαρκούς εξέλιξης στην πυρηνικής τεχνολογίας του Ιράν δεν αποκλείεται να έχουν φτιαχτεί πολλοί και μικροί φυγοκεντριστές που να διατηρούνται και να λειτουργούν εν κρυπτώ. Και ισχύει καθώς πλέον είναι γνωστό ότι σε συγκεκριμένες περιοχές και μεταξύ 80 και 100 μέτρων στο υπέδαφος υπάρχουν τέτοιες εγκαταστάσεις.

Το Φεβρουάριο του 2021 το Ιράν αρνήθηκε στο Διεθνή Οργανισμό Ατομικής Ενέργειας την πρόσβαση στην καταγραφή δεδομένων στους φυγοκεντριστές και τον Ιούνιο του 2022 εξανάγκασε τον ΙΑΕΑ να απομακρύνει τα συστήματα καταγραφής δεδομένων τόσο από τις μονάδες φυγοκέντρισης όσο και από τις μονάδες εμπλουτισμού ουρανίου και τα εργαστήρια συμπύκνωσης του παραγόμενου U-235.

Αργότερα, το Μάιο του 2023 το Ιράν εμφανίστηκε λίγο πιο διαλλακτικό, επιτρέποντας την ύπαρξη καμερών στα εργαστήρια φυγοκέντρισης, ωστόσο ακόμα ο ΙΑΕΑ δεν έχει πρόσβαση στις βάσεις καταγραφής. Επίσης, το Ιράν αρνήθηκε στον ΙΑΕΑ την πρόσβαση σε δύο μη δηλωμένες περιοχές στις οποίες ανιχνεύτηκαν σωματίδια ουρανίου, με αποτέλεσμα ο ΙΑΕΑ να μην έχει τα απαραίτητα στοιχεία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Όπως και να έχει, εάν – υποθετικά – οι Ιρανοί κατασκευάσουν πυρηνικό όπλο σε γνωστές εγκαταστάσεις, θα κατασκευάσουν και στις μη γνωστές.

Με βάση τις πιο πρόσφατες αναφορές, το Ιράν έχει κατασκευάσει τουλάχιστον 10.600 φυγοκεντριστές, μοιρασμένους σε δύο περιοχές: το Νατάνζ και το Φορντό. Αντίστοιχα, υπάρχουν 2 εργοστάσια εμπλουτισμού του ουρανίου, έκαστο στην κάθε περιοχή με τους φυγοκεντριστές που το αποτελούν. Το Ιράν αναπτύσσει μεγάλους αριθμούς φυγοκεντριστών με αποτέλεσμα να καθίσταται σημαντικά ταχύτερη και μεγαλύτερη η παραγωγή πυρηνικού καυσίμου σε αντίστοιχα μικρότερο χρόνο.

Η έρευνα του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας

Σύμφωνα με έρευνα του ΙΑΕΑ για το Ιράν και την πιθανότητα “στρατιωτικών διαστάσεων” του πυρηνικού του προγράμματος, το Ιράν είχε επικεντρωθεί ιδιαίτερα στην κατασκευή πυρηνικού όπλου κατά την τετραετία 1999-2003. Πιο συγκεκριμένα, ο ΙΑΕΑ βρήκε ότι εκείνη τη χρονική περίοδο το Ιράν κατασκεύασε τμήματα για πυρηνικό όπλο, τα οποία και δοκίμασε. Η έρευνα εστίασε στις εξής παραμέτρους:

1) την υπολογιστική μοντελοποίηση της σχάσης, το βαθμό συμπίεσης και την ενέργεια της έκρηξης (δηλαδή την εκρηκτική ισχύ, την έκλυση και την ακτίνα του θερμικού κύματος, και τη ραδιενέργεια)

2) Το αν έχουν πραγματοποιηθεί δοκιμές από το Ιράν χωρίς όμως τη χρήση πυρηνικού υλικού

3) Το αν υπάρχουν οχήματα για τη μεταφορά ενός τέτοιου όπλου στο σημείο της δοκιμαστικής έκρηξης

4) Εάν υπάρχουν μελέτες για την πυροδότηση τόσο υψηλών εκρηκτικών φορτίων ώστε να διασφαλιστεί η συμπίεση του μηχανισμού της έκρηξης, συμπεριλαμβανομένης τουλάχιστον μίας πειραματικής δοκιμής μεγάλης κλίμακας το 2003 και μιας πειραματικής έρευνας μετά το 2003

5) Την πιθανή παροχή βοήθειας από κάποιον ειδικό από το εξωτερικπό στην κατασκευή συστήματος πυροδότησης κατάλληλου για πυρηνικά όπλα καθώς και σχετικό σύστημα διάγνωσης και καταγραφής των πειραμάτων πυροδότησης

6) Την ύπαρξη γεννήτριας νετρονίων η οποία τοποθετείται μέσα στον πυρήνα του μηχανισμού που προκαλεί την έκρηξη και που όταν συμπιεστεί παράγει νετρόνια που πυροδοτούν την αλυσιδωτή πυρηνική αντίδραση, καθώς και μελέτες από το 2006 και μετά που να επικυρώνουν το σχεδιασμό της γεννήτριας νετρονίων

7) Την ύπαρξη συνδεσμολογίας εκρηκτικών μηχανισμών που να χρησιμοποιούνται για συγχρονισμένη πυροδότηση η οποία απαιτείται ώστε να ξεκινήσει η μετάδοση του κύματος της εσωτερικής έκρηξης στο υλικό σχάσης

8) Η ανάπτυξη μηχανισμού υψηλής τάσης που να πυροδοτήσει την έκρηξη στον αέρα, πάνω από ένα στόχο, με τρόπο που να έχει νόημα μόνο για χρήση σε πυρηνικό φορτίο

9) Ξεχωριστή καταγεγραμμένη μελέτη δοκιμής του προαναφερθέντος μηχανισμού υψηλής τάσης, μενονωμένα, με το προαπαιτούμενο της δοκιμής από μεγάλες αποστάσεις και σε μεγάλο βάθος (πχ μια χαράδρα).

Αποδείξεις και συμπεράσματα

Πληροφορίες από τις μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ και βγήκαν στο φως για πρώτη φορά το 2018 δείχνουν ότι οι Ιρανοί σκόπευαν να διατηρήσουν το πρόγραμμα αυτό σε ισχύ προβαίνοντας πότε σε φανερές και πότε σε κεκαλυμμένες/εν κρυπτώ δράσεις διατηρώντας μία ομάδα κορυφαίων ειδικών της χώρας τους ώστε να συνεχιστεί το έργο για το πρόγραμμα του πυρηνικού εξοπλισμού. Αυτό το “αρχείο ατομικής ενέργειας” περιλαμβάνει προσχέδια, γραφήματα, αναλύσεις, χάρτες, φωτογραφίες, ακομα και βίντεο. Θεωρητικά πρόκειται για επίσημα ντοκουμέντα του Ιράν που παρέχουν πρόσθετες λεπτομέρειες για τις προσπάθειές του να κατασκευάσει ένα λειτουργικό πυρηνικό όπλο που να μπορεί να μεταφερθεί σε ένα βαλλιστικό πύραυλο.

Στα μέσα του 2024 οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες διατύπωσαν τον ισχυρισμό ότι το Ιράν, στην παρούσα φάση δεν φαίνεται να προβαίνει στις ενέργειες που απαιτούνται για την κατασκευή και τη δοκιμή ενός πυρηνικού όπλου. Παρ’ όλα αυτά, ακούσαμε προ ημερών τον Τραμπ να λέει με έμφαση ότι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν πρέπει να πληγεί. Λαμβάνοντας υπόψη – και ως δεδομένο – την ιδιαίτερα στενή σχέση του Τραμπ με τον εβραϊκό παράγοντα, από τα ισχυρά λόμπι στην Αμερική μέχρι την εκάστοτε κυβέρνηση του Ισραήλ είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ και πολλοί εκφράζουν την ανησυχία τους ότι θα κάνει πράξη την ως άνω δήλωσή του.

ΠΗΓΗ: Geopolitico.gr

Πυρηνικά Ντόναλντ Τραμπ Ιράν Ισραήλ ΗΠΑ LIFE