Σύμφωνα με το πρακτορείο Anadolu, οκτώ USV επιτέθηκαν σε πλοίο-στόχο και ένα Αlbatros, φέροντας εκρηκτική κεφαλή 200 κιλών της Roketsan, το χτύπησε με αποτέλεσμα το σκάφος των 22 μέτρων να βυθιστεί. Τα στοιχεία στοχοποίησης παρείχε UAV Bayraktar TB2, ως μια πλήρως ολοκληρωμένη δράση μη επανδρωμένων.

Η Aselsan παρουσίασε για πρώτη φορά την φιλοσοφία χρήσης “αγέλης” (Swarm) USV κατά τη διάρκεια της αμυντικής έκθεσης IDEF 2021, όπου έδειξε και ένα μοντέλο σε κλίμακα του Albatros-S. Το 2022 έκανε και δύο δοκιμές με χρήση 4 και 8 USV αντίστοιχα, ώστε να αξιολογηθεί η απόδοση τους σε επιθέσεις κορεσμού. Το Αlbatros-S έχει τη δυνατότητα να δρα σε διάφορους σχηματισμούς, αποφεύγοντας θαλάσσια εμπόδια, ενώ συνεχίζει την αποστολή ακόμη και αν σκάφη της αγέλης βυθίζονται, π.χ. από εχθρικά πυρά. Μπορεί να επιτύχει ταχύτητες πέραν των 40 κόμβων, έχει μήκος 7,2 μέτρα και βάρος 2.000 κιλά, ενώ μεταφέρει ωφέλιμο φορτίο 250 κιλών. Διαθέτει ντίζελ κινητήρες και μπορεί να επιχειρεί για πάνω από 10 ώρες.

Μέχρι σήμερα, τα USV και τα UAV είχαν κυρίως τη δυνατότητα να παρακολουθούν και να ανιχνεύουν εχθρικά πλοία και αεροσκάφη, παρέχοντας πληροφορίες για την κατάσταση του πεδίου μάχης στο τοπικό διοικητή. Έτσι, σε θαλάσσιο περιβάλλον, με χρήση αντιπλοϊκών πυραύλων με μεγάλη ακτίνα δράσης (π.χ. Exocet MM40 Block 3c, NSM, RBS-15 Mk3/4), τα εχθρικά πλοία μπορούσαν να στοχοποιηθούν από αποστάσεις πάνω από 100 χιλιόμετρα μακριά. Πλέον όμως τα USV μπορούν να χρησιμοποιηθούν για επιθέσεις, είτε με όπλα που μεταφέρουν (τορπίλες και πυραύλους), είτε ως καμικάζι. Και μάλιστα σε πολύ μεγαλύτερες αποστάσεις που φθάνουν τις πολλές εκατοντάδες χιλιόμετρα.

Και αυτό το απέδειξαν οι Ουκρανοί, που μέχρι σήμερα έχουν αδρανοποιήσει το ρωσικό στόλο της Μαύρης Θάλασσας, βυθίζοντας και καταστρέφοντας πλοία, χωρίς οι ίδιοι να διαθέτουν ναυτικό. Στις 29 Οκτωβρίου 2022, η Ουκρανία πραγματοποίησε μια τέτοια επίθεση-έκπληξη. Σύμφωνα με υλικό που κυκλοφόρησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα ουκρανικά ΚUSV χτύπησαν μια φρεγάτα κλάσης Admiral Grigorovich, πιθανόν τη ναυάρχιδα Admiral Makarov, ενώ τουλάχιστον ένα ακόμη πλοίο ναρκοθηρίας φέρεται να έχει πληγεί.

Μετά από αυτό, έχει γίνει σαφές πως τα USV σε συνεργασία με UAV, έχουν αλλάξει το πρόσωπο του σύγχρονου ναυτικού πολέμου. Οι χώρες που επενδύουν σε αυτήν την τεχνολογία έχουν το πλεονέκτημα, κάτι που καθιστά την προστασία των πολεμικών πλοίων μια μεγάλη πρόκληση. Οπότε ερχόμαστε στο δικό μας θαλάσσιο χώρο και σε μια πιθανή αντιπαράθεση Ελλάδας-Τουρκίας.

Μπορεί το ΠΝ να αντιμετωπίσει τη νέα απειλή;

Θα στεναχωρήσουμε πολλούς λέγοντας πως το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό στερείται ποικιλίας μέσων για την αντιμετώπιση USV. Κυρίως διαθέτει τα πυροβόλα των πλοίων (και χειροκίνητα πολυβόλα για πολύ κοντινή βολή). Αυτά βέβαια θα χρησιμοποιηθούν αν κι εφόσον οι αισθητήρες των πλοίων έχουν εντοπίσει και στοχοποιήσει τα εισερχόμενα USV. Για παράδειγμα, τα βίντεο των ουκρανικών επιθέσεων δείχνουν τους Ρώσους είτε να μην τα έχουν εντοπίσει (καθώς αυτά έχουν πολύ μικρό RCS, Radar Cross Section, διατομή ίχνους σε ραντάρ), ενώ ο έντονος κυματισμός τα ευνοεί στην απόκρυψη, όπως και η κατασκευή τους από συνθετικά υλικά. Ακόμη έχουν εμφανιστεί και ημιβυθιζόμενα USV, για ακόμη πιο χαμηλό προφίλ, όπου μόλις εξέχουν από την επιφάνεια της θάλασσας. Και δεν μπορούμε να πούμε πως μια σύγχρονη φρεγάτα όπως οι κλάσης Admiral Grigorovich δεν έχει ραντάρ υψηλής απόδοσης!

Σε κάποια βίντεο πάλι από τη Μαύρη Θάλασσα, βλέπουμε πίδακες νερού μπροστά ή γύρω από USV, απόδειξη ότι δέχoνται πυρά, αλλά τελικά καταφέρνουν να χτυπήσουν το στόχο τους. Θεωρητικά, μια ελληνική φρεγάτα κλάσης S με δυο πυροβόλα των 76 χιλιοστών και 2 Phalanx, μπορεί να αντιμετωπίσει αρκετά τέτοια σκάφη. Πρακτικά, πόσο γρήγορα θα εντοπιστούν τα εισερχόμενα USV, πόσο γρήγορα θα πληγούν, και πόσα θα “περάσουν”, είναι ένα μεγάλο ερώτημα. Καθώς θεωρούμε βέβαιο πως η τουρκική πλευρά θα κάνει επιθέσεις “αγέλης” (swarm attack) με προσέγγιση του στόχου από πολλές κατευθύνσεις.

Για να κάνουμε μια σύγκριση: Οι 3 φρεγάτες FDI HN μας κόστισαν 3,3 δις ευρώ. Πόσα Albatros KUSV μπορεί να αποκτήσει η Τουρκία, με το 1/10 αυτή της τιμής, δηλαδή 330 εκατ. ευρώ; Αν υπολογίσουμε από την ελληνική εμπειρία πως η ανάπτυξη και κατασκευή του “Αγήνωρα”, ενός εγχώριας σχεδίασης σκάφους ειδικών αποστολών κόστισε μόλις 1 εκατ. ευρώ (για πρωτότυπο), αντιλαμβανόμαστε πως με 330 εκατομμύρια, οι γείτονες μπορούν να αποκτήσουν 700 τουλάχιστον KUSV, και μάλιστα με 100% τουρκική προστιθέμενη αξία. Καθώς το κόστος καθενός αποκλείεται να ξεπερνά τις 500.000 ευρώ. Και δεν μιλάμε μόνο για το μοντέλο της Aselsan, καθώς παρόμοια σκάφη, όπως π.χ. τα ULAQ, παράγουν τουλάχιστον 2 τουρκικά ναυπηγεία και ετοιμάζονται και άλλα με δικές τους σχεδιάσεις.

Αν σκεφθούμε τώρα ένα ναυτικό πεδίο όπου ο αντίπαλος μπορεί να παρατάξει εκατοντάδες τέτοια σκάφη καμικάζι, μαζί με πολλές δεκάδες ή και εκατοντάδες αντιπλοϊκούς πυραύλους ATMACA και Cakir και τορπίλες (πολλά από αυτά εκτοξευόμενα από εναέρια μη επανδρωμένα) και να τα χρησιμοποιήσει σε κύματα επιθέσεων κατά του Στόλου μας.

Εδώ θα τονίσουμε την κρίσιμη έλλειψη σύγχρονων και ισχυρών μέσων ηλεκτρονικών παρεμβολών για τα σκάφη μας, που θα μπορούσαν να συνεισφέρουν αποφασιστικά στην αντιμετώπιση τέτοιων επιθέσεων κορεσμού από μη επανδρωμένα. Ακόμη και τα πιο σύγχρονα, οι FDI HN, που θα αρχίσουμε να παραλαμβάνουμε σε ελάχιστα χρόνια, υστερούν εδώ. Μπορεί τα γαλλικά πλοία να έχουν ένα νέας τεχνολογίας σύστημα ESM (Electronic Support Measures, για συλλογή ηλεκτρονικής πληροφορίας, δηλαδή εντοπισμό τέτοιων απειλών), αλλά κι αυτό είναι “λίγο” αφού καλύπτει μόνο τις μπάντες 2-20 GHz. Το ΠΝ στις απαιτήσεις για τις φρεγάτες, ζητούσε (και σωστά) ESM με εύρος συχνοτήτων 0,5-40 GHz. Και παρά τα όσα διακινούνται, δεν είναι δυνατή η επέκταση, καθώς οι συγκεκριμένες μπάντες απαιτούν νέες κεραίες, νέους επεξεργαστές, ουσιαστικά ένα νέο ESM. To κυρίως πρόβλημα όμως βρίσκεται στην ανυπαρξία συστήματος ECM, δηλαδή σε ηλεκτρονικά αντίμετρα.

Ένα τέτοιο σύστημα χρειάζεται ανάπτυξη η οποία θα είναι μακροχρόνια, ενώ κανείς δεν γνωρίζει πότε οι σχετικές έρευνες από γαλλικής πλευράς, θα αποδώσουν ένα πλήρως επιχειρησιακό αποτέλεσμα. Συνεπώς, δημοσιεύματα που αναφέρουν πως “έρχεται σύντομα το ECM” δεν προσφέρουν κάτι, παρά μόνο αναπαραγωγή “ελπίδων”.

Το ΠΝ πάντως είχε ζητήσει για τις νέες φρεγάτες σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου που θα είχε δυνατότητα να παρεμβάλει και να καταρρίπτει (ηλεκτρονικά) μη επανδρωμένα, δηλαδή με δυνατότητα Cοunter-UAV. Και υπήρχαν προτάσεις πλην της γαλλικής με τέτοια συστήματα. Τονίζουμε εδώ τη θέση μας: πως το ΠΝ δεν πρέπει να περιμένει τους Γάλλους, αλλά οφείλει να αναζητήσει αυτόνομα την ανάπτυξη/πιστοποίηση κάποιου σύγχρονου συστήματος ECM για τις FDI HN ή και για άλλα πλοία μας. Και όσο καθυστερούμε τόσο θέτουμε σε κίνδυνο το στόλο.

Ενθαρρυντικό πάντως είναι πως οι FDI κλάσης “Κίμων” έχουν αυξημένες δυνατότητες hard kill μη επανδρωμένων (δηλαδή με φυσική καταστροφή τους). Το πυροβόλο των 76 χιλιοστών διαθέτει υπερσύγχρονο σύστημα ελέγχου πυρός, ειδικά σχεδιασμένο για να πλήττει ταχείς στόχους. Επίσης, τα δυο αυτόματα πυροβόλα των 20 χιλιοστών, συνδυάζονται με το ραντάρ Sea Fire (κι όχι μόνο), αλλά και την κάμερα PASEO XLR, προσφέροντας ικανότητα αντιμετώπισης ασύμμετρων απειλών. Σαν επιστέγασμα όλων αυτών, πρέπει να τονίσουμε και κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό, ότι οι πύραυλοι RAM μετά το Block 1 μπορούν να εμπλέξουν στόχους επιφανείας, άρα και USV. Πάμε όμως και στο… παρασύνθημα.

 

Το πυροβόλο των 76 χιλιοστών έχει συγκεκριμένο απόθεμα βλημάτων για άμεση χρήση. Στη γαλλική έκδοση το πυροβόλο ήταν “απλό” και καταφέραμε να το κάνουμε “dual feed” (για χρήση διαφορετικών πυρομαχικών), με πιθανό όμως αποτέλεσμα τη μείωση του διαθέσιμου αποθέματος βλημάτων, πάντα για άμεση χρήση. Επίσης, τα πυροβόλα των 20 χιλιοστών είναι εξελιγμένα αλλά η εμβέλειά τους, όσο και η καταστροφική τους ικανότητα υπολείπεται σημαντικά σε σχέση με πυροβόλα των 30 ή 35 χιλιοστών. Στις “Κίμων” τα 20άρια “έμειναν” καθώς αυτά είχε η γαλλική έκδοση, ενώ όλα τα ανταγωνιστικά πλοία είχαν πυροβόλα τουλάχιστον 30 χιλιοστών. Τέλος, το κόστος ενός πυραύλου RAM Block 2b θα αγγίζει τα 1,5 εκ. ευρώ, ενώ το πλοίο θα έχει μόλις 21 βλήματα. Θα τα ξοδέψουμε σε USV όταν θα πλησιάζουν ταυτόχρονα ATMACA;

Πρέπει να σημειωθεί πάντως, πως κανένα πλοίο από τις υποψηφιότητες φρεγατών που είχαμε δει, δεν είχε δυνατότητα να αντιμετωπίσει ικανοποιητικά USV, εκτός ίσως από τις ιταλικές Bergamini και τις βρετανικές ΑΗ140ΗΝ. Οι πρώτες με τα δυο πυροβόλα των 76 χιλιοστών και τα 2 των 30 χιλιοστών, ήταν αρκετά “θωρακισμένες”, ενώ οι ΑΗ140 χάρη στον άπλετο χώρο τους, θα μπορούσαν να ενσωματώσουν εύκολα σχετικά όπλα. Ακόμη και οι “γρήγορες” HF2, πάλι δεν θα μπορούσαν να ξεφύγουν από τα USV,  ενώ είχαν ένα εξελιγμένο σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου, που όμως δεν είναι σίγουρο πως θα σταματούσε USV με τεχνολογία τεχνητής νοημοσύνης.

Μια πιθανή λύση

H Naval Group που έχει “ανοιχτή γραμμή” με το Γαλλικό Ναυτικό ανίχνευσε προφανώς πολύ πριν από εμάς το όλο πρόβλημα, και παρουσίασε πρόσφατα το Multi-purpose Modular Launcher (MPL). Αυτό είναι ένας πολυλειτουργικός εκτοξευτής αντιμέτρων/πυρομαχικών και ίσως να κάνει την κρίσιμη διαφορά.

Ο περιστρεφόμενος πυργίσκος ενσωματώνει υπολογιστές που επιτρέπουν να πλήττει κινούμενους στόχους, και μπορεί να λειτουργήσει είτε αυτόνομα έχοντας δικό του συγκρότημα αισθητήρων εντοπισμού στόχων, είτε συνδεδεμένο με το σύστημα μάχης (το SETIS στην περίπτωσή των FDI).

Τα πυρομαχικά/αντίμετρα που εκτοξεύονται (με εκτιμώμενη εμβέλεια έως 8 χιλιόμετρα) μπαίνουν σε 4 εναλλάξιμα “κιβώτια”, οπότε είναι δυνατή η ταυτόχρονη εξαπόλυση μεγάλης ποικιλίας όπλων: αντιαρματικοί και αντιαεροπορικοί πυραύλοι, βομβίδες, αντίμετρα εναντίον τορπιλών αλλά και UAV, καμικάζι μη επανδρωμένα (για καταδίωξη εισερχομένων αντίστοιχων!) ή οτιδήποτε άλλο μπορεί να μπει στο συγκεκριμένο χώρο. Το πρόβλημα; Πως αυτό το σύστημα εγγύς άμυνας είναι ακόμη σε ανάπτυξη, που σημαίνει πως θα πάρει αρκετά χρόνια μέχρι να είναι διαθέσιμο για τοποθέτηση στα πλοία μας.

Συνοψίζοντας: Αν μέχρι χθές το ΠΝ είχε δύο κύριες ναυτικές απειλές, τους αντιπλοϊκούς πυραύλους και τις τορπίλες, τώρα πρέπει να προσθέσει και μια σοβαρή τρίτη, αυτή των μη επανδρωμένων σκαφών επιφανείας (USV) είτε οπλισμένων με πυραύλους και ρουκέτες, είτε ως καμικάζι, με απευθείας κρούση. Ταυτόχρονα στις αεροπορικές απειλές πρέπει να προσθέσει και τα μη επανδρωμένα εναέρια μέσα (UAV), πάλι σε δύο εκδοχές, είτε ως πλατφόρμες εκτόξευσης όπλων (π.χ. τα τουρκικά μη επανδρωμένα Akinci, Aksungur και Kizilelma μπορεί να φέρουν αντιπλοϊκούς πυραύλους Cakir), είτε και πάλι ως “καμικάζι”.

Φυσικά αυτό δεν είναι πρόβλημα μόνο του ΠΝ, αλλά όλων των ναυτικών του πλανήτη και αφορά όλα τα σκάφη, ενώ ιδιαίτερα εκτεθειμένα είναι πλοία επιπέδου κορβέτας ή πυραυλακάτου που δεν μπορούν να “σηκώσουν” και μεγάλο όγκο όπλων. Έτσι το ελληνικό Ναυτικό είναι αναγκασμένο να πρωτοπορήσει, και να βρει λύσεις εκεί που ακόμη και μεγάλα ναυτικά, με πολλαπλάσιους πόρους δεν έχουν ακόμη επιχειρησιακά αναπτύξει κάτι αποδοτικό. Μήπως μαζί (ή και αντί) με τα δις για πανάκριβες νέες ναυπηγήσεις πρέπει να δούμε και λύσεις Out Of The Box;

ΠΗΓΗ: Naval Defence

Ελληνοτουρκικά Εθνική Άμυνα Τουρκία