Ο Μάρτιος του 2023 ήταν ένας ιστορικά σημαντικός μήνας για τη Μέση Ανατολή, καθώς η Κίνα μεσολάβησε επιτυχώς σε μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν. Οι δύο περιφερειακές δυνάμεις υποστήριζαν διαφορετικές και αντίθετες ομάδες σε ένοπλες συγκρούσεις από την Αραβική Άνοιξη του 2011 και μετά. Οι συγκρούσεις και οι πόλεμοι στη Μέση Ανατολή δεν είναι σπάνια περιστατικά. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από την περίπλοκη και εύθραυστη σχέση μεταξύ των ταυτοτήτων για δεκαετίες, αλλά σημείωσε κορύφωση σε σεχταριστικές συγκρούσεις σε ολόκληρη την περιοχή το 2011, με το Ιράκ, τη Συρία και την Υεμένη να επηρεάζονται περισσότερο. Ωστόσο, ενώ το ενδεχόμενο αποκλιμάκωσης των συγκρούσεων μέσω αντιπροσώπων χάρη στην ειρηνευτική διαμεσολάβηση της Κίνας είναι καλά νέα, αυτό άνοιξε επίσης την πόρτα για τη μεγάλη δύναμη της Ανατολικής Ασίας να αποκτήσει ακόμη μεγαλύτερη επιρροή στην περιοχή.

Στο πλαίσιο του μεγαλύτερου ανταγωνισμού ΗΠΑ-Κίνας, η Κίνα αναζητά ενεργά ευκαιρίες για να επεκτείνει την παγκόσμια επιρροή της. Σε αυτήν τη γεωπολιτική σκακιέρα, η στρατηγική σημασία της Μέσης Ανατολής για το Πεκίνο έχει αυξηθεί, ειδικά μετά την ανακοίνωση της Πρωτοβουλίας Belt and Road (BRI) το 2013. Ενώ ο ρόλος της Κίνας στη διαμεσολάβηση της ειρήνης μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν είναι επιφανειακά αξιέπαινος. Οι ηγέτες της Μέσης Ανατολής πρέπει να είναι προσεκτικοί και να εξετάσουν τις πιθανές μακροπρόθεσμες επιπτώσεις εάν επιτρέψουν στην Κίνα να γίνει σημαντικός παίκτης στις υποθέσεις ασφάλειας της περιοχής.

Πρώτα και κύρια, τα κράτη της Μέσης Ανατολής πρέπει να αξιολογήσουν προσεκτικά τα κίνητρα της Κίνας. Ενώ το Πεκίνο παρουσιάζεται ως ουδέτερος παράγοντας, με την πρόθεση να προωθήσει τη σταθερότητα και την οικονομική συνεργασία με τις τακτικές του ήπιας δύναμης, η εμπλοκή του δεν οδηγείται πιθανότατα από αλτρουιστικούς στόχους και τα μακροπρόθεσμα συμφέροντά του μπορεί να μην ευθυγραμμίζονται με εκείνα των κρατών της Μέσης Ανατολής. Το πιο σημαντικό, ενώ το BRI φέρνει νέες ευκαιρίες ανάπτυξης και επενδύσεων για τις χώρες, δείχνει επίσης τις ηγεμονικές φιλοδοξίες της Κίνας. Η αυξανόμενη στρατιωτική παρουσία της Κίνας στην περιοχή είναι μια σημαντική αιτία ανησυχίας. Η Κίνα έχει πραγματοποιήσει στρατιωτικές ασκήσεις τόσο με τη Σαουδική Αραβία όσο και με το Ιράν και αύξησε τις περιφερειακές πωλήσεις όπλων της. Εν τω μεταξύ, η περιοχή αυτή τη στιγμή έχει μια αδιέξοδη σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Υπό τον Πρόεδρο Μπάιντεν, οι ΗΠΑ έχουν καταργήσει τις προτεραιότητες της εμπλοκής τους στην περιοχή.

Ωστόσο, οι κίνδυνοι ασφάλειας από την αποδοχή της Κίνας για να καλύψει το κενό που έχουν αφήσει οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί όχι μόνο να μετατραπούν σε μελλοντικό πρόβλημα για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά θα μπορούσαν επίσης να είναι προβληματικές για την περιοχή. Η προθυμία της Κίνας να αναλάβει τον ρόλο ως βασικός εταίρος ασφαλείας μπορεί να φαίνεται ότι παρέχει βραχυπρόθεσμα οφέλη και για τις δύο πλευρές, αλλά, καθώς η συνεργασία μεγαλώνει, η απόσταση μπορεί να βαθύνει μεταξύ της περιοχής και των δυτικών χωρών. Για παράδειγμα, το ιστορικό παράδειγμα του Ιράν, γνωστό για τα αντιαμερικανικά του αισθήματα και τις ενέργειές του, υπογραμμίζει τις παγίδες της αποκλειστικής απόρριψης μιας μεγάλης δύναμης. Ενώ αυτή η κίνηση επέτρεψε στο Ιράν να διεκδικήσει την κυριαρχία του και να ακολουθήσει μια ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική, οδήγησε επίσης σε διεθνή απομόνωση και οικονομικές προκλήσεις. Η απόρριψη μιας μεγάλης δύναμης όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες περιόρισε την πρόσβαση του Ιράν στις παγκόσμιες αγορές και πόρους. Λειτουργεί ως προειδοποιητικό παραμύθι για τις χώρες της Μέσης Ανατολής και τονίζει την ανάγκη για μια προσέγγιση στρατηγικής αντιστάθμισης κινδύνου αντί για επιλογή πλευρών μεταξύ Κίνας και Ηνωμένων Πολιτειών.

Στο δυναμικό τοπίο της Μέσης Ανατολής, πολλά έθνη αντιμετωπίζουν την πρόκληση του αυξανόμενου χρέους, το οποίο καθοδηγείται από έναν συνδυασμό εσωτερικών αναποτελεσματικών, ζητημάτων διακυβέρνησης και του συνεχώς εξελισσόμενου παγκόσμιου οικονομικού εδάφους. Αυτό εγείρει ανησυχίες σχετικά με την πιθανή οικονομική και πολιτική μόχλευση που έχει η Κίνα στην περιοχή. Πίσω από τις ευκαιρίες των ξένων επενδύσεων κρύβεται ο κίνδυνος εξάρτησης από το χρέος, όπως αυτές που κατηγορήθηκε ότι δημιούργησε η Κίνα στις αφρικανικές χώρες. Αυτό είναι αναμφισβήτητα μια μικρότερη ανησυχία για τις πλουσιότερες χώρες του Κόλπου, αλλά θα μπορούσε να είναι ενοχλητικό για τα φτωχότερα κράτη όπως το Ιράκ, η Συρία και ο Λίβανος. Για παράδειγμα, παρά τη δέσμευση της Κίνας για τεράστια αναπτυξιακά έργα στην Ιορδανία, τα οποία ξεπερνούν τα 7 δισεκατομμύρια δολάρια για πρωτοβουλίες υποδομής την τελευταία δεκαετία, συμπεριλαμβανομένης της ίδρυσης ενός πανεπιστημίου Ιορδανίας-Κίνας, ενός εθνικού σιδηροδρομικού δικτύου και ενός αγωγού πετρελαίου που συνδέει το Ιράκ με την Ιορδανία, συνεχίζουν να είναι πολλές προκλήσεις. Η πραγματικότητα είναι ότι τα περισσότερα από αυτά τα έργα παραμένουν απραγματοποίητα, γεγονός που υπογραμμίζει τις δυσκολίες στη μετατροπή των υποσχέσεων σε απτή πρόοδο.

Το διαφαινόμενο φάσμα μιας κρίσης χρέους σε πολλές χώρες της Μέσης Ανατολής απαιτεί προληπτικά και ακριβή μέτρα, μια γνήσια δέσμευση για μεταρρυθμίσεις και το θάρρος να αναλάβουμε την αναδιάρθρωση του χρέους. Ο επείγων χαρακτήρας αυτής της κατάστασης δεν μπορεί να υπερεκτιμηθεί: η ώρα για αποφασιστική δράση είναι τώρα. Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν αυτά τα έθνη θα εκμεταλλευτούν αυτήν την κομβική στιγμή για να εφαρμόσουν τις απαραίτητες πολιτικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις ή θα συνεχίσουν να παρασύρονται σε βαθύτερα νερά χρέους. Καθώς οι ΗΠΑ δεν προτεραιοποιούν τους στόχους τους στην περιοχή και τη συνεργασία μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν, οι ηγέτες της Μέσης Ανατολής θα πρέπει να εκμεταλλευτούν αυτήν την ευκαιρία για να ενισχύσουν την περιφερειακή σταθερότητα χωρίς να εξαρτώνται από μια εξωτερική δύναμη.

Ένα οικονομικό μοντέλο προς μίμηση βρίσκεται στην Ανατολική Ασία. Η αξιοσημείωτη οικονομική ανάπτυξη της Ανατολικής Ασίας μπορεί να αποδοθεί στο ανοιχτό εμπορικό σύστημα που καθιερώθηκε στη μεταπολεμική εποχή. Στις πρώτες φάσεις της οικονομικής τους ανάπτυξης, τα έθνη της Ανατολικής Ασίας αξιοποίησαν τις ανοιχτές αγορές για να εξάγουν απλά μεταποιημένα προϊόντα, αξιοποιώντας το άφθονο αλλά σχετικά ανειδίκευτο εργατικό δυναμικό τους. Το ταξίδι ανάπτυξής τους ξεκίνησε με εξαγωγές έντασης εργασίας και καθώς τα εισοδήματά τους αυξάνονταν, μεταπήδησαν σε βιομηχανίες υψηλότερης αξίας, επενδύοντας σε ανθρώπινο και φυσικό κεφάλαιο για να αναρριχηθούν στην αλυσίδα της προστιθέμενης αξίας. Η Μέση Ανατολή μπορεί να αντλήσει πολύτιμα μαθήματα από την εμπειρία της Ανατολικής Ασίας με τις ανοιχτές αγορές. Αγκαλιάζοντας την οικονομική αλληλεξάρτηση, τα έθνη της Μέσης Ανατολής μπορούν να αξιοποιήσουν τις μοναδικές δυνάμεις τους, όπως οι ενεργειακοί πόροι και οι στρατηγικές γεωγραφικές τοποθεσίες, για να προωθήσουν την οικονομική ανάπτυξη. Ακριβώς όπως η Ανατολική Ασία χρησιμοποίησε τις ανοιχτές αγορές ως εφαλτήριο για τον μετασχηματισμό, η Μέση Ανατολή μπορεί να αξιοποιήσει τις οικονομικές της δυνατότητες για βιώσιμη ανάπτυξη.

Επιπλέον, το ανοιχτό σύστημα στην Ανατολική Ασία είχε πρόσθετα πλεονεκτήματα πέρα από την οικονομική ευημερία. Καλλιέργησε ισχυρούς διμερείς οικονομικούς δεσμούς, που βασίζονται στην επέκταση των εμπορικών σχέσεων και στη βαθύτερη ολοκλήρωση, λειτουργώντας ως σταθεροποιητική δύναμη στις πολιτικά και στρατηγικά ευαίσθητες διμερείς σχέσεις. Η αυξανόμενη οικονομική αλληλεξάρτηση εντός της Ανατολικής Ασίας ενίσχυσε ένα πιο ασφαλές και αρμονικό περιφερειακό περιβάλλον, προωθώντας τη συνεργασία και την ειρήνη. Εάν οι αραβικές και ιρανικές κρατικές ελίτ στόχευαν σε μια οικονομική συνεργασία και αλληλεξάρτηση που να βασίζεται περισσότερο σε περιφερειακό επίπεδο, τότε η σταθερότητα και η πολιτική συνεργασία θα μπορούσαν να είναι εφικτές. Αυτή είναι μια στιγμή απολογισμού και πιθανής αναζωογόνησης, μια ευκαιρία για τις χώρες της ΜΕΝΑ να αναδιαμορφώσουν το μέλλον τους, προωθώντας την οικονομική σταθερότητα και ευημερία. Με σαφές όραμα και αποφασιστική δέσμευση, αυτά τα έθνη μπορούν να ξεπεράσουν την επικείμενη κρίση χρέους και να αναδυθούν μαζί ισχυρότερα και πιο ανθεκτικά στην παγκόσμια σκηνή.

Ο καλύτερος τρόπος για τους περιφερειακούς ηγέτες να επιτύχουν αυτή την οικονομική συνεργασία είναι να υιοθετήσουν μια ισορροπημένη και αμερόληπτη στάση απέναντι στον γεωπολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ των ΗΠΑ και της Κίνας. Τα έθνη της Μέσης Ανατολής θα πρέπει να αποφεύγουν τον ρόλο των πιονιών στα παιχνίδια εξουσίας και ταυτόχρονα να προστατεύουν τη δική τους κυριαρχία και σταθερότητα, όπως η προσέγγιση που παρατηρείται στη διπλωματική στρατηγική του Ομάν. Το Ομάν έχει ιστορικά διατηρήσει μια αδέσμευτη στάση στη διεθνή πολιτική. Αυτή η ουδετερότητα επέτρεψε στη χώρα να διατηρήσει ειρηνικές σχέσεις με ένα ευρύ φάσμα χωρών, συμπεριλαμβανομένων εκείνων με αντίθετα συμφέροντα, και της επέτρεψε να λειτουργεί ως μεσολαβητής σε περιφερειακές διαφορές. Μια ουδέτερη προσέγγιση σε συνδυασμό με την οικονομική συνεργασία δίνει στα κράτη της Μέσης Ανατολής τα εργαλεία για να περιηγηθούν στη διεθνή σκηνή, διατηρώντας παράλληλα τα δικά τους συμφέροντα και διατηρώντας μια σταθερή ισορροπία απέναντι στον παγκόσμιο ανταγωνισμό ισχύος. Οι ηγέτες της Μέσης Ανατολής θα πρέπει να λάβουν μέτρα για να μειώσουν τους κινδύνους και τις αβεβαιότητες στις αποφάσεις τους για την εξωτερική πολιτική και την οικονομία, διατηρώντας έναν βαθμό ευελιξίας και μη δεσμευόμενοι πλήρως στη μία πλευρά.

Οι πρόσφατες διπλωματικές προσπάθειες για τη διαμεσολάβηση της ειρήνης προώθησαν μια πολλά υποσχόμενη πορεία προς την προώθηση της συνεργασίας μεταξύ αντίπαλων κρατών στην περιοχή. Αυτή η επίδειξη μιας πιθανής συνεργασίας υπογραμμίζει επίσης την επείγουσα ανάγκη για τους περιφερειακούς ηγέτες να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία για να προωθήσουν τα συλλογικά συμφέροντα της περιφερειακής σταθερότητας και οικονομικής ευημερίας. Είναι επιτακτική ανάγκη να το πράξουν χωρίς υπερβολική εξάρτηση από ξένες παρεμβάσεις σε θέματα ασφάλειας, προστατεύοντας παράλληλα την περιοχή από το να γίνει ένα απλό κομμάτι σκακιού στο ευρύτερο γεωπολιτικό παιχνίδι μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Οι εκτυλισσόμενες διπλωματικές προσεγγίσεις μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας σηματοδοτούν μια αξιοσημείωτη καμπή στην ιστορία της περιοχής. Αυτή η στροφή προς τη συνεργασία σηματοδοτεί ότι οι μακροχρόνιες αντιπαλότητες και διαφορές μπορούν να επιλυθούν μέσω διπλωματίας και διαπραγματεύσεων. Είναι απόδειξη της δύναμης της διπλωματίας να γεφυρώνει τα κενά και να προωθεί ένα πιο σταθερό και ευημερούν περιβάλλον στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, είναι ζωτικής σημασίας η περιοχή να υιοθετήσει μια προσέγγιση στρατηγικής αντιστάθμισης κινδύνου και να παραμείνει ουδέτερη για να γίνει βιώσιμο αυτό το περιβάλλον.

ΠΗΓΗ: directus.gr

ΗΠΑ Κίνα LIFE