Η απομυθοποίηση της Εθνικής Ασφάλειας!

Η περίοδος που διανύουμε αποτελεί ίσως μία από τις πιο ήρεμες περιόδους στην Ελλάδα όσον αφορά τις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν, καθώς η αντιπυρική περίοδοςi έχει τελειώσει για τις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας,ii ενώ η πτώση της θερμοκρασίας δεν είναι τόσο μεγάλη ούτε οι βροχοπτώσεις τόσο έντονες ώστε να υπάρχει αυξημένος κίνδυνος δασικών πυρκαγιών και περιπτώσεων αποκλεισμού ολόκληρων περιοχών λόγω έντονων χιονοπτώσεων και πλημμυρικών φαινομένων αντίστοιχα. Το γεγονός αυτό καθιστά τη παρούσα περίοδο ιδανική για αναστοχασμό, εξαγωγή συμπερασμάτων και φυσικά κατάλληλη προετοιμασία σε όλα τα επίπεδα, ώστε να αποφύγουμε την επανάληψη δυσάρεστων περιστατικών του παρελθόντος τα οποία έπληξαν την εθνική ασφάλεια της Ελλάδας,

Στο σημείο αυτό, ίσως πολλοί να αναρωτιούνται τι σχέση έχει η εθνική ασφάλεια με τις δασικές πυρκαγιές, τις πλημμύρες και τα υπόλοιπα ακραία καιρικά φαινόμενα. Αυτό ακριβώς είναι και το μεγάλο σφάλμα που επικρατεί στην αντίληψη των περισσοτέρων πολιτών, καθώς η εθνική ασφάλεια έχει εσφαλμένως συνδεθεί αποκλειστικά με την προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής ανεξαρτησίας ενός κράτους, δηλαδή την εθνική άμυνα. Αν όμως δεν ισχύει κάτι τέτοιο, τότε τι είναι η εθνική ασφάλεια;

Εθνική ασφάλεια είναι η προστασία του κράτους και των πολιτών αυτού από κάθε είδους απειλή που στρέφεται εναντίον τους και η οποία επηρεάζει τόσο την εύρυθμη λειτουργία του κράτους όσο και την ευημερία των πολιτών.iii Ανάλογα δε με το είδος της απειλής και τον τομέα πολιτικής (policy field) που επηρεάζει, η εθνική ασφάλεια χωρίζεται στις ακόλουθες (όχι αποκλειστικές) κατηγορίες (Εικόνα 1):

1. Στρατιωτική ασφάλεια (military security).

2. Οικονομική ασφάλεια (economic security).

3. Ενεργειακή ασφάλεια (energy security).

4. Ασφάλεια κρίσιμων εθνικών υποδομών (critical infrastructure security).

5. Θαλάσσια ασφάλεια (maritime security).

6. Επισιτιστική ασφάλεια (food security).

7. Περιβαλλοντική ασφάλεια (environmental security).

8. Υγειονομική ασφάλεια (health security).

9. Εσωτερική ασφάλεια (domestic/internal/homeland security).

10. Κυβερνοασφάλεια (cyber security).

11. Πολιτιστική ασφάλεια (cultural security).

12. Δημογραφική ασφάλεια (demographic security).

13. Υδατική ασφάλεια (water security).

14. Ασφάλεια πληροφοριών (information security).

15. Πολιτική ασφάλεια (political security).

16 Διαστημική ασφάλεια (space security).

Εκ πρώτης όψεως, γίνεται αντιληπτό ότι τόσο οι δασικές πυρκαγιές όσο και οι πλημμύρες καθώς και τα υπόλοιπα ακραία καιρικά φαινόμενα εμπίπτουν στην κατηγορία της περιβαλλοντικής ασφάλειας, καθώς τα βασικά αίτια που τις προκαλούν –εξαιρώντας τις ενδεχόμενες κακόβουλες ενέργειες– σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και έχουν σοβαρές αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον. Όταν ωστόσο τα εν λόγω φαινόμενα έχουν τόσο μεγάλη έκταση και ένταση ώστε να επηρεάζουν την εύρυθμη λειτουργία του κράτους και την ευημερία των πολιτών αυτού, τότε επηρεάζουν και άλλες συνιστώσες της εθνικής ασφάλειας με κυριότερες την οικονομική ασφάλεια,iv την ενεργειακή ασφάλεια vκαι την ασφάλεια κρίσιμων εθνικών υποδομών.vi

Το γεγονός αυτό έγινε δυστυχώς αντιληπτό στην Ελλάδα τόσο κατά τις δασικές πυρκαγιές που σημειώθηκαν στην Εύβοια, τον Έβρο και τη Ρόδο τα τελευταία χρόνια όσο και κατά τις πλημμύρες που σημειώθηκαν στη Θεσσαλία τον Σεπτέμβριο του 2023, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τη ζημίωση της εθνικής οικονομίας και την καταστροφή μεγάλου μέρους των περιουσιακών στοιχείων των πολιτών.vii Ιδιαίτερα λυπηρό δε είναι το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν είναι το μόνο Ευρωπαϊκό κράτος που αντιμετώπισε τέτοια φαινόμενα, καθώς τεράστιες εκτάσεις κάηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στην Ισπανία και την Πορτογαλία,viii ενώ έντονα καιρικά φαινόμενα σημειώθηκαν μεταξύ άλλων στη Γερμανία, τη Σερβία και τη Ρουμανία το καλοκαίρι του 2023,ix και καταστροφικές πλημμύρες στην Ισπανία μόλις πρόσφατα.x Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι σύμφωνα με το Νόμο 4662/2020 ως καταστροφή ορίζεται:

«Η σοβαρή διαταραχή της λειτουργίας της κοινωνίας, που προκαλεί εκτεταμένες ανθρώπινες, υλικές και περιβαλλοντικές απώλειες, οι οποίες ξεπερνούν την ικανότητα της πληγείσας κοινωνίας να τις αντιμετωπίσει με ίδια μέσα και πόρους».xi

Όσον αφορά τον τρόπο αντιμετώπισης –δηλαδή τις τακτικές και διαχειριστικές αποφάσεις που λαμβάνονται και τις επιχειρησιακές δραστηριότητες που σχεδιάζονται και υλοποιούνται– κάθε είδους καταστροφής, αυτός σύμφωνα πάντα με τον προαναφερθέντα νόμο περιλαμβάνει τέσσερα (4) στάδια τα οποία συνθέτουν τον κύκλο διαχείρισης καταστροφής (Εικόνα 2).xii Τα στάδια αυτά είναι τα ακόλουθα:

1. Πρόληψη (Prevention) – Μετριασμός (Mitigation), η οποία περιλαμβάνει το σύνολο των δράσεων και μέτρων που στοχεύουν στην απόλυτη αποφυγή των δυνητικών επιπτώσεων των κινδύνων και στην ελαχιστοποίηση των φυσικών, τεχνολογικών καταστροφών και λοιπών απειλών.

Εικόνα 2: Τα στάδια του Κύκλου Διαχείρισης Καταστροφής (Disaster Management Cycle)
Πηγή: https://www.tidalbasingroup.com/the-role-of-disaster-mitigation-in-modern-urban-planning/

2. Ετοιμότητα (Preparedness/Preparation), η οποία περιλαμβάνει το σύνολο δράσεων και μέτρων που λαμβάνονται εκ των προτέρων για να διασφαλίσουν αποτελεσματική αντίδραση σε περιπτώσεις καταστροφών.

3. Αντιμετώπιση (Response), η οποία περιλαμβάνει τις δράσεις, κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά την καταστροφή, για την προστασία της ζωής και της υγείας των ανθρώπων, για την αντιμετώπιση άμεσων αναγκών διαβίωσής τους και για τη διασφάλιση παροχής αρωγής και υποστήριξης για τον μετριασμό των επιπτώσεων της καταστροφής.

4. Αποκατάσταση (Relief/Recovery), η οποία περιλαμβάνει δράσεις μετά από μία καταστροφή με στόχο την αποκατάσταση ή τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης κατά τις πρώτες ώρες και ημέρες μετά την εκδήλωσή της.

Ένας ακόμα παράγοντας στον οποίο θα πρέπει να δοθεί έμφαση είναι η ατομική ευθύνη που φέρουν οι πολίτες, καθώς η συνολική γενική ευθύνη που όντως φέρει το κράτος δεν τους απαλλάσσει από το δικό τους μερίδιο, το οποίο συνίσταται στην κατάλληλη ατομική προετοιμασία αλλά και τη συνεισφορά τους στο μέτρο του δυνατού στις δράσεις του κράτους κατά τη διάρκεια των τεσσάρων προαναφερθέντων σταδίων. Κατά τη διάρκεια δε της εκδήλωσης κάποιας καταστροφής (3ο στάδιο) εξαιρετικά σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο εθελοντισμός, ο οποίος δρα επικουρικά όσον αφορά τις ενέργειες του κρατικού μηχανισμού.

Για να αναπτυχθεί όμως η ατομική ευθύνη, η οποία στη συγκεκριμένη περίπτωση εντάσσεται στο γενικότερο πλαίσιο της κουλτούρας ασφάλειας το οποίο θα πρέπει να έχει καλλιεργηθεί, απαιτείται η εφαρμογή μίας ολιστικής προσέγγισης του ζητήματος, η οποία θα έχει ως κεντρικό άξονα την επιμόρφωση των πολιτών από μικρή ηλικία σε όλες τις βαθμίδες της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, και την εν συνεχεία παροχή δια βίου μάθησης σε συνδυασμό με την κατάλληλη προβολή και προώθηση των σχετικών δράσεων με τη βοήθεια των Μέσων Μαζικής ενημέρωσης (ΜΜΕ) και Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ).

Εν κατακλείδι, θα πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους ότι αφενός μεν η εθνική ασφάλεια είναι υπόθεση όλων των πολιτών και όχι μόνο του κράτους, αφετέρου δε ότι η ασφάλεια αποτελεί σημαντικό καταλύτη και προϋπόθεση της ανάπτυξης και ΟΧΙ τροχοπέδη αυτής, καθώς σύμφωνα με τον Άγγλο φιλόσοφο Thomas Hobbes (1588-1679)xiii:

«[…] χωρίς ασφάλεια δεν υπάρχει χώρος για τη βιομηχανία […] δεν υπάρχουν τέχνες, δεν υπάρχουν γράμματα, δεν υπάρχει κοινωνία και το χειρότερο απ’ όλα, υπάρχει συνεχής φόβος και ο κίνδυνος βίαιου θανάτου, η ζωή του ανθρώπου είναι μοναχική, φτωχή, άσχημη, κτηνώδης και σύντομη».

ΠΗΓΗ: Geopolitico.gr