Ζήτημα Ασφάλειας Ευρωπαϊκής Ένωσης και Ηνωμένου Βασιλείου μετά το Brexit τίθεται σύμφωνα με τον αναλυτή ασφάλειας Νίκο Χατζόβουλου. Με αφορμή την αποτροπή της απόπειρας δολοφονίας του Πάπα Φραγκίσκου, την οποία αποκάλυψε ο ίδιος ο Ποντίφικας στο νέο του βιβλίο (γράφει, ότι υπήρξε στόχος μιας αποτυχημένης απόπειρας δολοφονίας, με βομβιστή αυτοκτονίας, κατά τη διάρκεια της επίσκεψής του στο Ιράκ το 2021), ο Σύμβουλος Ασφάλειας Επιχειρήσεων και Οργανισμών υποστηρίζει σε άρθρο του στο Geopolitico.gr, ότι η συνεργασία μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της ασφάλειας και των πληροφοριών, παρά τις προκλήσεις που ανέκυψαν μετά το Brexit, παραμένει ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση διασυνοριακών απειλών, όπως η τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα και οι κυβερνοεπιθέσεις.

Το Brexit, η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει εγείρει σημαντικά ερωτήματα για την κατάσταση της ασφάλειας και της ανταλλαγής τεχνογνωσίας και πληροφοριών στην Ευρώπη (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2020).

Το Ηνωμένο Βασίλειο ως Πολλαπλασιαστής Ευρωπαϊκής Ασφάλειας

Πριν από το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο διαδραμάτιζε κρίσιμο ρόλο στις Ευρωπαϊκές δομές ασφάλειας, προσφέροντας τεχνογνωσία και επιχειρησιακή υπεροχή στην πρόληψη του εγκλήματος και της τρομοκρατίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αποκάλυψη και αποτροπή της απόπειρας δολοφονίας κατά του ποντίφικα, υπογραμμίζοντας την ικανότητα των Βρετανικών υπηρεσιών πληροφοριών να αντιμετωπίζουν διεθνείς απειλές.

Το Ηνωμένο Βασίλειο συνεργαζόταν στενά με την Europol, συμβάλλοντας καθοριστικά στην ανταλλαγή πληροφοριών και τον συντονισμό επιχειρήσεων. Μέσω της Μονάδας Ανάλυσης Δεδομένων (Analysis Project), επικεντρώθηκε σε τρομοκρατικές απειλές και το οργανωμένο έγκλημα. Ένα σημαντικό παράδειγμα ήταν η υποστήριξή του στη διάλυση δικτύου διακίνησης ανθρώπων το 2016, το οποίο δρούσε σε ολόκληρη την Ευρώπη, σε συνεργασία με τη Γαλλία, τη Γερμανία και τη Ρουμανία (Europol, 2016).

Η συμμετοχή του στο Σύστημα Πληροφοριών Σένγκεν (SIS II) ενίσχυσε την ασφάλεια των συνόρων και την επιβολή του νόμου. Το SIS II χρησίμευσε ως κρίσιμη πλατφόρμα για την ταυτοποίηση εγκληματιών και υπόπτων. Οι πληροφορίες που παρείχε το Ηνωμένο Βασίλειο το 2017 συνέβαλαν στη διάλυση τρομοκρατικού δικτύου στην Ισπανία (BBC, 2017).

Πέρα από τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς, το Ηνωμένο Βασίλειο διατηρούσε ισχυρές διμερείς σχέσεις. Σημαντικό παράδειγμα αποτελεί η συνεργασία με τη Γαλλία στο Κοινό Κέντρο Συντονισμού και Πληροφοριών στο Calai το 2018, που είχε στόχο την αντιμετώπιση διασυνοριακών απειλών. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας, η Operation Calibre οδήγησε στη σύλληψη 15 ατόμων και την κατάσχεση ναρκωτικών αξίας άνω των 10 εκατομμυρίων ευρώ (UK Government, 2018).

Η συνεργασία με τη Γερμανία περιλάμβανε επιχειρήσεις όπως η Stingray το 2015, η οποία στόχευε στη διάλυση δικτύου διακίνησης όπλων από τις Βαλτικές χώρες προς την Ευρώπη. Οι Bρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στη διάλυση του δικτύου, που συνδεόταν άμεσα με τρομοκρατικές ομάδες (Reuters, 2024).

Παράλληλα, το Ηνωμένο Βασίλειο συμμετείχε ενεργά σε ευρωπαϊκά προγράμματα έρευνας και ανάπτυξης, όπως το Horizon 2020. Στο πλαίσιο αυτό, η ανάπτυξη της πλατφόρμας PERICLES, από το Πανεπιστήμιο του Cambridge, βελτίωσε την ικανότητα παρακολούθησης συνόρων και τη διαχείριση δεδομένων κατά τη διάρκεια της προσφυγικής κρίσης στο Αιγαίο Πέλαγος (European Commission, 2019).

Ένα ακόμη παράδειγμα αποτελεσματικής συνεργασίας αποτελεί η επιχείρηση κατά τρομοκρατικής οργάνωσης που σχεδίαζε επιθέσεις σε Eυρωπαϊκές πρωτεύουσες. Οι Βρετανικές υπηρεσίες πληροφοριών, σε συνεργασία με Ευρωπαϊκούς εταίρους, εντόπισαν και απέτρεψαν τις επιθέσεις, επιβεβαιώνοντας τη σημασία της διεθνούς συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας.

Η πολυδιάστατη συμβολή του Ηνωμένου Βασιλείου πριν από το Brexit, τόσο σε επιχειρησιακό όσο και σε τεχνολογικό επίπεδο, αναδεικνύει τον πολλαπλασιαστικό ρόλο του στην Ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Η κατάσταση μετά το Brexit

Μετά το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) διατήρησαν τη συνεργασία τους σε θέματα ασφάλειας μέσω νέων συμφωνιών. Η Συμφωνία Ασφάλειας Πληροφοριών (Security of Information Agreement), που υπογράφηκε το 2020, επιτρέπει την ανταλλαγή διαβαθμισμένων πληροφοριών για την αντιμετώπιση κοινών απειλών (European Commission, 2021). Επιπλέον, η Συμφωνία Εμπορίου και Συνεργασίας (Trade and Cooperation Agreement, TCA), η οποία τέθηκε σε ισχύ το 2021, περιλαμβάνει διατάξεις για τη δικαστική και αστυνομική συνεργασία, διασφαλίζοντας τη συνέχιση της ανταλλαγής πληροφοριών μέσω της Europol και της Eurojust (European Commission, 2021).

Παρόλο που το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι πλέον μέλος του Συστήματος Πληροφοριών Σένγκεν (SIS II) και της Europol, εξακολουθεί να έχει ένα επίπεδο πρόσβασης σε κρίσιμα δεδομένα μέσω της Interpol και διμερών συνεργασιών με ευρωπαϊκές χώρες. Το 2022, οι Βρετανικές και Ευρωπαϊκές αρχές συνεργάστηκαν για τη διάλυση κυκλώματος εμπορίας ανθρώπων που δρούσε μέσω του καναλιού της Μάγχης. Η ανταλλαγή πληροφοριών μέσω της Europol αποδείχθηκε καθοριστική για την επιτυχία της επιχείρησης (Europol, 2022). Αυτές οι συνεργασίες υπογραμμίζουν τη δέσμευση και των δύο πλευρών για την αντιμετώπιση κοινών προκλήσεων ασφαλείας, παρά τις αλλαγές που επέφερε το Brexit.

Προκλήσεις για την ΕΕ μετά το Brexit

Έλλειψη Τεχνογνωσίας και Τεχνολογίας

Το Ηνωμένο Βασίλειο διαδραμάτιζε κρίσιμο ρόλο στην κυβερνοασφάλεια και την ανάλυση δεδομένων, με τη Europol να βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στη συμβολή του για την αντιμετώπιση κυβερνοεγκλημάτων. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η υποστήριξη της National Cyber Crime Unit του Ηνωμένου Βασιλείου σε επιχειρήσεις της Europol κατά της κυβερνοεγκληματικότητας (Europol, 2019). Μετά το Brexit, οι Ευρωπαϊκές χώρες χρειάζονται αυξημένες επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη για να καλύψουν το κενό που άφησε το Ηνωμένο Βασίλειο σε αυτό τον τομέα.

Διαφορετικές Προσεγγίσεις Μεταξύ Κρατών-Μελών

Οι πολιτικές διαφορές μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ αποτελούν εμπόδιο και μείζον τροχοπέδη στη δημιουργία ενιαίων στρατηγικών. Για παράδειγμα, η Γερμανία διατηρεί αυστηρές ρυθμίσεις για την ιδιοτικότητα, ενώ η Γαλλία υποστηρίζει τη χρήση προηγμένων τεχνολογιών, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, για την ανίχνευση απειλών. Το 2021, η χρήση βιομετρικών δεδομένων σε δημόσιους χώρους προκάλεσε αντιδράσεις από ομάδες προστασίας της ιδιοτικότητας, κυρίως στη Γερμανία, ενώ η Γαλλία υπερασπίστηκε την εφαρμογή της ως μέσο πρόληψης τρομοκρατικών επιθέσεων (Euractiv, 2021).

Περιορισμοί λόγω GDPR

Ο Γενικός Κανονισμός για την Προστασία Δεδομένων (GDPR) της ΕΕ περιόρισε τη διαχείριση δεδομένων από τρίτες χώρες, επηρεάζοντας αρνητικά κοινές επιχειρήσεις. Το 2018, η Europol δυσκολεύτηκε στη συνεργασία με τις ΗΠΑ για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας λόγω των αυστηρών κανονισμών του GDPR, μειώνοντας την αποτελεσματικότητα πρωτοβουλιών όπως η εξάρθρωση του δικτύου της Al-Qaeda στην Ευρώπη (European Commission, 2020).

Απαραίτητες Ενέργειες

Για να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις, η ΕΕ πρέπει να ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών, να αναβαθμίσει τις δυνατότητες οργανισμών όπως η Europol και η Frontex, και να αναπτύξει μια ενιαία ευρωπαϊκή στρατηγική για την κυβερνοασφάλεια. Παράλληλα, απαιτούνται επενδύσεις σε τεχνολογίες αιχμής και νέους μηχανισμούς συνεργασίας, όπως η πλατφόρμα Cybersecurity Information Sharing Partnership (CISP), η οποία διευκολύνει την ταχύτερη ανταλλαγή πληροφοριών (UK Government, 2021).

Η Σημασία της Διεθνούς Συνεργασίας

Η συνεργασία με το Ηνωμένο Βασίλειο παραμένει σημαντική για την ΕΕ, καθώς οι κοινές δράσεις τους έχουν αποφέρει καρπούς. Το 2015, η επιχείρηση “Gallant Phoenix” αποκάλυψε και εξάρθρωσε τρομοκρατικά δίκτυα μέσω της ανταλλαγής πληροφοριών μεταξύ στρατιωτικών και αστυνομικών δυνάμεων (Reuters, 2015).

Η μετά Brexit εποχή

Μετά την αποχώρησή του από την Ευρωπαϊκή Ένωση, το Ηνωμένο Βασίλειο έχει εστιάσει στην ενίσχυση της ασφάλειας και των πληροφοριών του, με επενδύσεις σε τεχνολογίες αιχμής, διμερείς συνεργασίες και νέες στρατηγικές με την ΕΕ να ακολουθεί κατά πόδας, ωστόσο, όχι και τόσο επιτυχημένα.

1. Τεχνολογική και Επιχειρησιακή Πρόοδος

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ιδρύσει σε επίπεδο πληροφοριών το National Cyber Security Centre (NCSC), το οποίο λειτουργεί ως κεντρικός φορέας αντιμετώπισης κυβερνοαπειλών. Το NCSC έχει αποτρέψει επιτυχώς κυβερνοεπιθέσεις, όπως αυτή κατά της βρετανικής Υπηρεσίας Υγείας (NHS) κατά την πανδημία COVID-19 (UK Government, 2021). Αντίθετα, η ΕΕ δεν διαθέτει ενιαίο επιχειρησιακό οργανισμό, αλλά βασίζεται σε θεσμούς όπως ο ENISA και ο European Cybersecurity Competence Centre (ECCC), οι οποίοι εστιάζουν κυρίως στη χάραξη πολιτικής και την έρευνα (European Commission, 2020). Παρόλο που η ΕΕ έχει υιοθετήσει την EU Cybersecurity Strategy για τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού πλαισίου ανίχνευσης και απόκρισης, οι δράσεις της περιορίζονται από τη διαφορετική τεχνογνωσία και τις προτεραιότητες των κρατών-μελών (ENISA, 2021).

2. Διμερείς και Πολυμερείς Συνεργασίες Εκτός ΕΕ

Μετά το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο ενίσχυσε τη συνεργασία του με χώρες όπως οι ΗΠΑ, υπογράφοντας τη UK-US Data Access Agreement, η οποία επιτρέπει την άμεση ανταλλαγή δεδομένων για την καταπολέμηση του εγκλήματος (UK Government, 2022). Σε σύγκριση, οι συμφωνίες της ΕΕ, όπως η PNR Agreement και η SWIFT Agreement, χαρακτηρίζονται από μεγαλύτερες γραφειοκρατικές καθυστερήσεις (European Commission, 2022). Η Europol έχει επίσης συνάψει συμφωνίες με τρίτες χώρες, όπως ο Καναδάς και η Αυστραλία, για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος, αλλά αυτές δεν προσφέρουν την ίδια ταχύτητα και ευελιξία με τις διμερείς συμφωνίες του Ηνωμένου Βασιλείου (Europol, 2021).

3. Εφαρμογή Τεχνολογιών Ασφάλειας

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει επενδύσει στην τεχνολογία αναγνώρισης προσώπου, με εφαρμογές από τη Metropolitan Police, οι οποίες οδήγησαν στη σύλληψη υπόπτων για σοβαρά εγκλήματα (Metropolitan Police, 2020). Η ΕΕ έχει εφαρμόσει πιλοτικά έργα όπως το iBorderCtrl, αλλά η χρήση τέτοιων τεχνολογιών είναι περιορισμένη λόγω των κανονισμών του GDPR (European Commission, 2021).

Συμπέρασμα

Η συνεργασία μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της ασφάλειας και των πληροφοριών, παρά τις προκλήσεις που ανέκυψαν μετά το Brexit, παραμένει ζωτικής σημασίας για την αντιμετώπιση διασυνοριακών απειλών, όπως η τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα και οι κυβερνοεπιθέσεις. Το Ηνωμένο Βασίλειο, αξιοποιώντας την τεχνογνωσία του, έχει προχωρήσει σε τεχνολογικές και επιχειρησιακές καινοτομίες, όπως η ίδρυση του National Cyber Security Centre (NCSC), και έχει συνάψει σημαντικές συνεργασίες με χώρες εκτός ΕΕ, ενισχύοντας τη στρατηγική του θέση. Από την πλευρά της, η ΕΕ εστιάζει στη βελτίωση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών και την ανάπτυξη θεσμών όπως ο ENISA, παρότι εξακολουθεί να αντιμετωπίζει περιορισμούς λόγω κανονισμών, όπως ο GDPR. Η ανάγκη για ισχυρότερους μηχανισμούς, κοινή στρατηγική και εστίαση στην ισορροπία μεταξύ ιδιοτικότητας και ασφάλειας καθίσταται επιτακτική, προκειμένου να διασφαλιστεί η προστασία των πολιτών και η διεθνής σταθερότητα.

Πάπας Φραγκίσκος LIFE