Αν και η κατάκτηση του τίτλου για την Liverpool δεν ήρθε όπως ήταν στις φαντασιώσεις των φίλων της, εν τέλει η χθεσινή νίκη της Chelsea εξασφάλισε και μαθηματικά μία επιβλητικότατη επιστροφή στην κορυφή για τους «Reds», ακριβώς τρεις δεκαετίες από την τελευταία τους φορά. Παρέα με την σκληρή δουλειά του Jürgen Klopp και τον συνεργατών του, η ομάδα του Μέρσεϊσαϊντ χρωστάει την επιτυχία της και σε μία επιστήμη που μόλις πρόσφατα άρχισε να συστήνεται στον ποδοσφαιρικό κόσμο. Αυτή της στατιστικής.

Λέγεται πως οι σπουδαιότερες ιδέες, αυτές που φέρνουν την πρόοδο και την αλλαγή, είναι αυτές που ο κόσμος αρχικά χαρακτηρίζει ως τρελές και γελάει μαζί τους. Τα παραδείγματα ανά την ιστορία φαντάζουν αμέτρητα. Ο χώρος του ποδοσφαίρου δεν αποτελεί εξαίρεση, αποτελώντας εύφορη γη και για να αναπτυχθούν «τρελές» ιδέες, και για να τις απορρίψει η μάζα με μόνο λόγο το πόσο ξένες φαντάζουν. Μία τέτοια ιδέα που αλλάζει το ποδόσφαιρο σήμερα, είναι αυτή της αναλυτικής στατιστικής. Ίσως σαν φυσική, μαθηματική εξέλιξη της ανάλυσης του ποδοσφαίρου γενικότερα, της οποίας ο σπουδαίος Marcelo Bielsa είναι πρωτεργάτης, έχει κρυμμένη τη δύναμή της πίσω από υπολογιστές, αριθμούς, γραφήματα και ποσοστά.

Η στατιστική ταν αυτή που το 2015 οδήγησε την Leicester City να αποκτήσει τον N’Golo Kanté από την μικρή Caen και να πάρει εν τέλει το πρωτάθλημα μαζί του. Τον Οκτώβριο του 2010, η ομάδα που θα μας απασχολήσει, δεν ήταν σε καλό φεγγάρι. Τερμάτισε μόλις έβδομη τον προηγούμενο Μάιο και υπό το βάρος τεράστιων οικονομικών προβλημάτων, η ιδιοκτησία της άλλαξε χέρια, από την μία αμερικάνικη εταιρεία στην άλλη. Η Fenway Sports Group, που κατέχει και την αμερικανική ομάδα μπέιζμπολ Boston Red Sox, ήταν πλέον «αφεντικό» του Steven Gerrard και της παρέας του.

Έχοντας γίνει πλούσιος χάρη σε αλγόριθμο που έγραψε και προέβλεπε τις αλλαγές στην αγορά οσπρίων (!), ο ιδιοκτήτης John Henry, ήταν αδιαμφισβήτητα λάτρης των μαθηματικών. Και έχοντας στα χέρια του μία ομάδα με πολλά προβλήματα χωρίς να μπορεί να ξοδέψει όσα και οι Άραβες ή Ρώσοι μεγιστάνες των άλλων αγγλικών ομάδων, χρειάστηκε να φανεί εξυπνότερός τους. Ο όρος «moneyball» προέρχεται από το ομώνυμο βιβλίο του Michael Lewis από το 2003, και εξετάζει τον πρώην παίκτη και προπονητή μπέιζμπολ, Billy Beane. Ο συγκεκριμένος παρότι είχε ότι χρειαζόταν για να πετύχει σαν παίκτης, απέτυχε! Δεν ξαναείδε ποτέ το άθλημα με το ίδιο μάτι και σαν προπονητής σε μια ομάδα μικρού μπάτζετ, την Oakland A’s, χρησιμοποίησε δεδομένα για να επιλέξει τις μεταγραφές του, φέρνοντας εν τέλει επιτυχίες στο σύλλογο.

Σήμερα, το «moneyball» χρησιμοποιείται απλά ως ο όρος της χρησιμοποίησης δεδομένων και στατιστικής στον αθλητισμό, με σκοπό όχι απλά να βρει καλούς παίκτες, αλλά αυτούς που δεν έχουν αναγνωριστεί, αυτούς που κοστίζουν λιγότερο από όσο θα έπρεπε. Η προσέγγιση αυτή άλλαξε το αμερικανικό σπορ, και χάρη στον Henry και τους συνεργάτες του μπολιάζει όλο και περισσότερο στον τρόπο που λειτουργούν οι ευρωπαϊκοί ποδοσφαιρικοί σύλλογοι.

 

Θα αναρωτιέται κανείς γιατί πέρασαν τόσα χρόνια για να περάσει η λογική αυτή στην Ευρώπη. Ο λόγος είναι η δυσπιστία, αλλά και η διαφορά της φύσης του μπέιζμπολ ή του αμερικανικού ποδοσφαίρου, με το ευρωπαϊκό. Ρευστό σαν κινήσεις του μπαλέτου, το άθλημα που ο Pelé είχε χαρακτηρίσει «το όμορφο παιχνίδι», είναι πολύ πιο «ελεύθερο» άθλημα από τα δύο προαναφερθέντα, που βασίζονται σε χωριστά, μικρής διάρκειας κομμάτια δράσης και στρατηγικές προετοιμασμένες σαν σενάριο. Ένα μεγάλο μέρος του ποδοσφαίρου είναι πάσες μεταξύ των παικτών περιμένοντας κάποιο άνοιγμα. Και το μόνο γκολ του αγώνα μπορεί να έρθει από έναν παίκτη που δεν έκανε τίποτα άλλο στα 90 λεπτά του παιχνιδιού! Απλά, το ποδόσφαιρο θεωρούνταν αδύνατο να ποσοτικοποιηθεί. Μέχρι πρόσφατα τουλάχιστον, το ενδιαφέρον μάζευαν μόνο τα γκολ και οι ασίστ. Το ταλέντο κρίνονταν με το μάτι. Αν φαινόσουν καλός παίκτης, τότε μάλλον ήσουν.

Ο πρώτος αγγλικός σύλλογος που άνοιξε τμήμα στατιστικής ανάλυσης ήταν η Chelsea το 2008. Σύντομα, η Arsenal αγόρασε την στατιστική υπηρεσία StatDNA. Μάλλον πεταμένα λεφτά, αφού οι προπονητές των ομάδων δεν φαίνονταν να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τις αλγοριθμικές προτάσεις των συνεργατών τους. Τα γραφήματα, οι χάρτες θερμότητας και τα περίεργα νούμερα δεν τους έλεγαν τίποτα ακόμα. Το «οι τύποι με τα λάπτοπ δεν το ξέρουν το παιχνίδι», ήταν φράση που οι αναλυτές αναγκάζονταν να ανέχονται συχνά.

Μία από τις κινήσεις κλειδιά στα ενδότερα του Anfield μετά την εξαγορά της ομάδας, ήταν η πρόσληψη του Ian Graham, θεωρητικού φυσικού και φίλου της ομάδας της Liverpool από την Ουαλία. Ο Graham, τελειώνοντας ένα διετές μεταπτυχιακό στο Cambridge University, συνειδητοποιεί ότι δεν θέλει να γίνει επιστήμονας. «Τα μεγαλύτερα επιτεύγματα στο χώρο έχουν ήδη γίνει, οι κλασικές έρευνες γράφτηκαν στα 70s. Τώρα, άμα αφιερωθείς σκληρά σε κάτι, τότε ίσως να κάνεις κάποια μικρή πρόοδο».

Το 2008 ενημερώθηκε για μία νέα εταιρεία αναλύσεων ποδοσφαίρου με συμβουλευτικές υπηρεσίες σε ομάδες και του κίνησε το ενδιαφέρον. Πήρε τη δουλειά και του ζητήθηκε να διαβάσει το «Moneyball». Μέχρι το 2012 ήταν σύμβουλος της Tottenham, όμως αναμενόμενα οι προπονητές που πέρασαν από την ομάδα στα τέσσερα αυτά χρόνια, δεν τον πήραν ποτέ στα σοβαρά. Παρά τις δυσκολίες, αυτός συνέχισε την δουλειά του. Ήταν πολύ απασχολημένος ψάχνοντας παίκτες, κρυμμένα «διαμάντια» που δεν λάμβαναν την εκτίμηση που τους αναλογούσε. Εργαζόμενος στο Μέρσεϊσαϊντ πλέον και στην ομάδα της καρδιάς του, είχε επιτέλους την ευκαιρία υπό την αιγίδα του ιδιοκτήτη, να αξιοποιήσει τις γνώσεις και την φιλοσοφία του.

 

Ξόδεψε μήνες αναπτύσσοντας ένα σύστημα αλγορίθμων που υπολογίζει πόσο πιθανό είναι μία ομάδα να πετύχει τέρμα πριν από μία ενέργεια (πάσα/σουτ/τάκλιν) και πόσο μετά από αυτή. Το ποσοστό κάθε παίκτη για το πόσο βοηθά τις πιθανότητες της ομάδας του για νίκη, ήταν πιο καθαρό από ποτέ. Το ποδόσφαιρο μόλις είχε ποσοτικοποιηθεί! Η βάση δεδομένων του Graham μετράει όχι λιγότερους από 100,000 ποδοσφαιριστές και αναρίθμητα στατιστικά για τον καθένα. Η συνεισφορά του σε μορφή προτάσεων για μεταγραφές έχει φέρει στο Anfield ένα μεγάλο μέρος του τωρινού ρόστερ της Liverpool.

Πριν αναφερθούμε σε παραδείγματα, ας μιλήσουμε για την σχέση του με τον Jürgen Klopp, το μεγάλο «κεφάλι» της ομάδας. Χρειάστηκε να περάσουν τρεις εβδομάδες από την πρόσληψη του Γερμανού, για να περάσει το κατώφλι του γραφείου του ο Graham για πρώτη φορά. Κρατούσε εκτυπωμένα χαρτιά, αποφασισμένος να έχει καλύτερη τύχη με τον νέο του προπονητή απ’ ότι με τους προηγούμενους. Ξεκίνησε να του μιλάει για έναν αγώνα της περασμένης χρονιάς, μεταξύ της δικής του Dortmund και της Mainz. Σε αυτό το παιχνίδι οι κιτρινόμαυροι είχαν παίξει πολύ καλύτερα και τα νούμερα συμφωνούσαν. Σχεδόν διπλάσια σουτ, μεγαλύτερος έλεγχος του παιχνιδιού, περισσότερες επαφές στην αντίπαλη περιοχή… Κι όμως έχασε με 2-0!

 

Αναφέρθηκε και σε έναν άλλον αγώνα του επόμενου μήνα, ενάντια στην Hannover. Παρά την ακόμα μεγαλύτερη κυριαρχία της, η Dortmund είχε ηττηθεί κι εκεί, με 0-1. Ενθυμούμενος τους αγώνες, ο Klopp είχε παθιαστεί, νόμιζε πως ο Graham είχε παρακολουθήσει τους αγώνες για τους οποίους του μιλούσε. Όμως όχι. Ο Graham δεν είχε παρακολουθήσει ούτε έναν αγώνα των Βεστφαλλών εκείνη τη χρονιά. Ούτε live, ούτε σε βίντεο. Όσα ήξερε, του τα είχε δείξει ο υπολογιστής του. Λίγο καιρό πριν ο Graham είχε τρέξει τον αλγόριθμό του εξετάζοντας κάθε πάσα, σουτ και τάκλιν της ομάδας. Μετά, αξιολόγησε κάθε αγώνα με βάση τις εκτιμήσεις των αριθμών για την απόδοση του κάθε παίκτη.

Η διαφορά ήταν τεράστια! Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Graham, η πρώην ομάδα του Klopp έπρεπε να τερματίσει δεύτερη στην Bundesliga. Παρόλα αυτά, τερμάτισε έβδομη με αποτέλεσμα ο προπονητής να απομακρυνθεί αυτοβούλως από τον πάγκο της ομάδας. Φαινόταν πως εκείνη τη σεζόν, η Dortmund απείχε πολύ από το να χαρακτηριστεί τυχερή. Αργότερα ο Γερμανός προπονητής κατάλαβε πως ο αναλυτής και η δουλειά του, ήταν ο λόγος που πήρε την δουλειά στο Anfield. Εκτίμησαν την δουλειά του και άρπαξαν την ευκαιρία για να αντικαταστήσουν τον Brendan Rodgers, πριν κλείσει σε άλλη ομάδα.

 

Κατά την επταετή θητεία του στο Westfalenstadion, ο Klopp ποτέ δεν ανέλυσε δεδομένα. Είχε ρίξει βάρος στην ανάπτυξη μιας ικανής νεανικής ομάδας και για τις όποιες μεταγραφές οι τρόποι του ήταν οι συμβατικοί, που θα συναντούσε ο καθένας πάνω κάτω σε κάθε προπονητή. Με το που έφυγε όμως ο Graham από το γραφείο του στο Melwood (το προπονητικό κέντρο της Liverpool) εκείνη την μέρα, του ήρθε η επιφοίτηση. Χωρίς να έχει παρακολουθήσει λεπτό αγώνα, είχε καταλήξει στην ατυχία που έπληξε την ομάδα. Ίσως να ήταν αυτή η λεπτομέρεια που τον έκανε να κερδίσει την εμπιστοσύνη του πολυτάλαντου τεχνικού.

Βέβαια η επιτυχία δεν ήρθε αμέσως. Από το 2010 και την πρώτη προσπάθεια του νέου ιδιοκτήτη για χρήση δεδομένων όπως στο μπέιζμπολ και για τα πρώτα έξι χρόνια η Liverpool δεν κατάφερε πολλά. Τερμάτισε πάνω από την 6η θέση μόνο μία φορά (το γνωστό παρολίγον πρωτάθλημα του 2014) και τη μία φορά που έπαιξε στο Champions League, αποκλείστηκε από τους ομίλους. Οι προτάσεις του Graham και του κάθε αναλυτή μπορούν να κάνουν μόνο ένα βήμα τη φορά. Από τα τέλη του 2015 και την έναρξη της εποχής Klopp, τα βήματα της Liverpool ήταν μία μίξη των ρηξικέλευθων αναλύσεων του Graham και των συμβατικών μέσων που ήξερε και εμπιστευόταν χρόνια ο Γερμανός τεχνικός.

 

Ένα από τα ευρήματα του Ουαλού «επιστήμονα» είναι ο Naby Keïta. Ο μέσος από την Γουινέα αγωνιζόταν στη θέση του αμυντικού μέσου στην Red Bull Salzburg της Αυστρίας όταν εντοπίστηκε. Χωρίς να τον έχει δει ούτε δευτερόλεπτο σε δράση σε κάποιο βίντεο (μέσο το οποίο χαρακτηρίζει παραπλανητικό για εξαγωγή τέτοιων συμπερασμάτων), εντυπωσιάστηκε από τα δεδομένα που είχε στα χέρια του. Κάποιος άλλος θα παρατηρούσε το χαμηλότερο από τον μέσο όρο ποσοστό επιτυχημένων πασών του και θα έμενε εκεί.

Το επίπεδο εμβάθυνσης όμως των συστημάτων που ανέπτυξε ο Graham, του επιτρέπει να δει ότι αυτές οι πάσες του Keïta, αν πραγματοποιηθούν φέρνουν τον συμπαίκτη του σε θέση με πιθανότητα πολύ μεγαλύτερη από το κανονικό για γκολ. Κοινώς, ο ταλαντούχος μέσος δοκιμάζει έξυπνες, μπροστινές πάσες που αν φτάσουν στον προορισμό τους, ο στόχος του γκολ γίνεται πολύ ευκολότερος. Εν τέλει ο Keïta έφτασε στην Liverpool το καλοκαίρι του 2018 από την άλλη ομάδα της Red Bull, την γερμανική RB Leipzig για 75 εκατομμύρια λίρες και έκτοτε μετράει 50 συμμετοχές στο αγγλικό λιμάνι.

 

Ο Salah σήμερα φιγουράρει σε καλαίσθητα graffiti και πρωταγωνιστεί σε ποιήματα για την αυτού μεγαλειότητά του, όλα χάρη στα κατορθώματά του στη Liverpool τα τελευταία -ούτε- τρία χρόνια. Όταν όμως το καλοκαίρι του 2016 αποχωρούσε από την Chelsea και το Λονδίνο, θεωρούνταν ότι δεν κάνει για τις δυσκολίες του αγγλικού ποδοσφαίρου. Μέτρησε μόλις 19 συμμετοχές με τους μπλε του Λονδίνου και μετά από δύο δανεισμούς, αποχώρησε μόνιμα προς την Roma και τη Serie A. Όπως μπορείτε να φανταστείτε, ο Graham διαφωνούσε. Η παραγωγικότητά του στην Chelsea φαινόταν πως κυμαινόταν στα ίδια επίπεδα με πριν και μετά το Stamford Bridge. Εισηγήθηκε την απόκτησή του και η διοίκηση πόνταρε 41 εκατομμύρια λίρες στην κρίση του αναλυτή της, με προορισμό τη Ρώμη.

Σύμφωνα με τον Graham πάλι, θα έκανε πολύ καλό δίδυμο με τον Roberto Firmino, του οποίου οι πάσες δημιουργούν περισσότερα προσδοκώμενα γκολ («expected goals», στατιστικό που προκύπτει από την ανάλυση χιλιάδων σουτ και προβλέπει πόσα γκολ αναμένεται να σκοράρει κάθε ομάδα και παίκτης) από οποιονδήποτε άλλο στη θέση του. Έπεσε μέσα ο Ουαλός; Αυτό μπορείτε να το κρίνετε εσείς. Τα δεδομένα λένε ότι στην πρώτη του χρονιά, ο Αιγύπτιος σκόραρε 32 φορές στο πρωτάθλημα, σπάζοντας το ατομικό ρεκόρ της Liverpool για τα περισσότερα γκολ πρωταθλήματος σε μία χρονιά, κι ο Firmino έβαλε άλλα 15, μοιράζοντας κι επτά ασίστ.

Τελευταίο κι εξίσου σημαντικό παράδειγμα, αλλά με άλλο μήνυμα. Αυτό του Coutinho. Παρά το συναίσθημα πίκρας που έχει μείνει στους φίλους της Liverpool με την αποχώρησή του για την μεσογειακή Βαρκελώνη, ο Βραζιλιάνος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην επιτυχία της ομάδας, ίσως και περισσότερο αφού έφυγε. Πως; Αρχικά, τον Coutinho δεν τον πρότεινε ο Graham, τον πρότειναν άλλοι πρώτα σε αυτόν. Λίγο μετά την άφιξη του Ουαλού αναλυτή, του ζητήθηκε να εξετάσει την περίπτωσή του. Κι αυτός τον ενέκρινε. Άμεσα, στην χειμερινή μεταγραφική περίοδο του Ιανουαρίου 2013, 13 εκατομμύρια ευρώ έπεισαν την Inter να τον αφήσει να μετακομίσει. Στις πεντέμιση σεζόν που ήταν κάτοικος Anfield, πριν κυνηγήσει το όνειρό του στην Ισπανία (κάτι καθόλα αναμενόμενο και σεβαστό για έναν Λατίνο, αν θέλετε την γνώμη μου), ο Βραζιλιάνος έπαιξε σε 201 παιχνίδια, βρίσκοντας 54 φορές τα αντίπαλα δίχτυα.

Τα 145 εκατομμύρια που έβαλε στα ταμεία της η Liverpool (πάνω από έντεκα φορές το κόστος του κάποια χρόνια πριν), αποτέλεσαν την κύρια πηγή χρηματοδότησης των μεταγραφών της ίδιας χειμερινής περιόδου και του επερχόμενου καλοκαιριού. Η αποχώρηση Coutinho αποζημίωσε την ομάδα με των ερχομό ονομάτων όπως των Virgil van Dijk, Fabinho και Alisson. Αυτοί οι παίκτες δεν ήταν κάποια κρυμμένα ταλέντα που οι «Reds» εκτίμησαν πριν κανέναν άλλον. Ηταν γνωστές αξίες. Χωρίς όμως την πώληση του Βραζιλιάνου, δε θα ερχόντουσαν ποτέ στο Anfield!

Το φετινό σύνολο (στο οποίο δεν έγινε καμία προσθήκη το περασμένο καλοκαίρι) είναι στον δρόμο για να κάνει τα επιτεύγματα της περυσινής ομάδας (κατάκτηση Champions League, 97 βαθμοί στο πρωτάθλημα με μόνο μία ήττα) να φαντάζουν μάλλον λίγα. Κάθε γρανάζι στο Melwood έχει το δικαίωμα να αισθάνεται περήφανος για τη δουλειά του, κι ο Graham μπορεί να αισθάνεται ο κύριος υπεύθυνος για αυτήν την καλολαδωμένη μηχανή. Και κανείς δε μπορεί να του πει τίποτα. Σε αντίθεση με την προσέγγιση του Marcelo Bielsa με την εντατική μελέτη για την προετοιμασία του αντιπάλου και το γνωστό σκάνδαλο «Spygate», εδώ δεν κατασκοπεύεται η προπόνηση κανενός. Όλα τα δεδομένα που έχει στα χέρια του, είναι αυτά που βγαίνουν από επίσημους αγώνες που είναι διαθέσιμοι στον καθένα.

Θα μπορούσε να σκεφτεί κανείς ότι η νέα αυτή τροπή που παίρνουν τα πράγματα, καθαιρεί τις αυθεντίες από την εξουσία που έχει η γνώμη τους. Γιατί να ακούσεις την ανθρώπινη, «ατελή» γνώμη που προκύπτει από την προσωπική εμπειρία, όταν οι στείροι αριθμοί μπορούν να πουν την ίδια ιστορία διαφορετικά, πολύ πιο κοντά στην αλήθεια και τα συμφέροντα της ομάδας; Τα κατορθώματα της ομάδας αναλυτών της Liverpool με τον σεβασμό που έχουν δικαίως κερδίσει, λειτουργούν παράλληλα σαν απομυθοποίηση του ταμπού προς την νέα αυτή «επιστήμη» με όλο και περισσότερες ομάδες να προσλαμβάνουν αναλυτές, πολλοί από τους οποίους δεν έχουν καμία σχέση με το ποδόσφαιρο.

 

Φανταστείτε η ομάδα σας να έπαιρνε στη θέση του προπονητή έναν απλό απόφοιτο ΤΕΦΑΑ. Εδώ όμως δεν είναι το ίδιο. Η μόνη πρώτη ύλη που χρειάζεται κανείς, είναι τα νούμερα. Με αυτά παρόντα, η ικανότητα του καθενός στην ερμηνεία τους κρίνει και το πόσο ενημερωμένες επιλογές θα έχει η εκάστοτε ομάδα στο μεταγραφικό παζάρι κι εν τέλει, πως θα σκιαγραφηθεί το μέλλον της.

ΠΗΓΗ: eyap.gr

Λίβερπουλ