Standing Ovation: διαρκές όρθιο χειροκρότημα ως ένδειξη σεβασμού ή αποδοχής με παλαμάκια και επευφημικές κραυγές σε όρθια στάση του κοινού

Υπέρμαχος Στρατηγός: Ο χαρακτηρισμός που αποδόθηκε στην Παναγία μετά τη νίκη των Βυζαντινών στην πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους Πέρσες και τους Άβαρους το 626 μ.Χ.

Την Παρασκευή 31 Μαρτίου 2023 στις εκκλησιές της Ορθοδοξίας πραγματοποιήθηκαν οι τελευταίοι Χαιρετισμοί προς την Παναγία. Πρόκειται για την  Ακολουθία του Ακάθιστου Ύμνου, η οποία ψάλλεται τους ιερούς ναούς κατά τις πρώτες πέντε εβδομάδες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, την ημέρα της Παρασκευής.

Προοίμιο του Ακάθιστου Ύμνου είναι το «Τῇ ὑπερμάχῳ Στρατηγῶ», οι στίχοι του οποίου έχουν ιστορικές προεκτάσεις όχι μόνο για την Ορθοδοξία, αλλά και για τον Ελληνισμό. Γιατί η έμπνευση του στιχουργού προέρχεται από πραγματικό ιστορικό γεγονός.

Αναφέρει ο ύμνος:

Τη υπερμάχω στρατηγώ τα νικητήρια, ως λυτρωθείσα των δεινών, ευχαριστήρια, αναγράφω σοι η Πόλις σου, Θεοτόκε, αλλ’ ως έχουσα το κράτος απροσμάχητον, εκ παντοίων με κινδύνων ελευθέρωσον ίνα κράζω σοι, Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε.

Η απόδοση στη νεοελληνική:

Σ’ Εσένα Θεοτόκε, την Υπέρμαχο Στρατηγό, μ’ ευγνωμοσύνη η Πόλη σου αποδίδει τη νίκη. Και σου αναπέμπει θερμές ευχαριστίες, επειδή (με τη δική σου επέμβαση) λυτρωθήκαμε απ’ τις συμφορές. Εσύ όμως που η δύναμή σου είναι ακατανίκητη, ελευθέρωσε κι εμένα (την Πόλη σου) από κάθε είδους κινδύνους, για να σου αναφωνώ: Χαίρε, Νύμφη ανύμφευτε.

Γράφει ο μακαριστός αρχιμανδρίτης Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος στο βιβλίο του «Ο Ακάθιστος Ύμνος – μετά ερμηνείας», το οποίο εκδόθηκε το 1968:

Κατὰ τὸ ἔτος 626 ἡ Κωνσταντινούπολη πολιορκήθηκε ἀπὸ τοὺς Πέρσες καὶ Ἀβάρους. Ὁ βασιλέας Ἡράκλειος ἀπουσίαζε στὴ Μικρὰ Ἀσία σὲ πόλεμο κατὰ τῶν Περσῶν. Τότε ὁ φρούραρχος Βῶνος μαζὶ μὲ τὸν Πατριάρχη Σέργιο ἀνέλαβαν τὴν ὑπεράσπιση τῆς αὐτοκρατορίας. Ὁ Πατριάρχης περιέτρεχε τὴ πόλη μὲ τὴν εἰκόνα τῆς Παναγίας καὶ ἐνεθάρρυνε τὰ πλήθη καὶ τοὺς μαχητές.

«Ξαφνικὰ ἔγινε φοβερὸς ἀνεμοστρόβιλος ποὺ κατέστρεψε τὸν ἐχθρικὸ στόλο καὶ τὴ νύκτα τῆς 7ης πρὸς τὴν 8η Αὐγούστου, ἀναγκάσθηκαν νὰ φύγουν ἄπρακτοι. Ὁ λαὸς πανηγυρίζοντας τὴ σωτηρία του, συγκεντρώθηκε στὸ Ναὸ τῆς Παναγίας τῶν Βλαχερνῶν καὶ ὅλοι ὄρθιοι ἔψαλλαν τὸν ἀπὸ τότε λεγόμενο «Ἀκάθιστο» Ὕμνο στὴν Παναγία, ἀποδίδοντας τὰ «νικητήρια» καὶ τὴν εὐγνωμοσύνη τους στὴν «Ὑπερμάχω Στρατηγῶ».

Οι κάτοικοι της Πόλης δεν είχαν καμιά αμφιβολία για το ποιός τους είχε σώσει: «μόνην γὰρ οἷμαι τὴν Τεκοῦσαν ἀσπόρως τὰ τόξα τεῖναι καὶ βαλεῖν τὴν ἀσπίδα, καὶ ταῖς ἀδήλοις συμπλοκαῖς μεμιγμένην βάλλειν, τιτρώσκειν, ἀντιπέμπειν τὸ ξίφος, ἀνατρέπειν τε καὶ καλύπτειν τὰ σκάφη δούναί τε πᾶσι τὸν βυθόν κατοικίαν», έγραφε ο Γεώργιος Πισίδης που παραβρέθηκε στα γεγονότα.

Στο βιβλίο του πρωτοπρεσβυτέρου π. Δημητρίου Αθανασίου με τον τίτλο «Η ΥΠΕΡΜΑΧΟΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ- Η Θεοτόκος στη ζωή της Ρωμιοσύνης», που εκδόθηκε από τις εκδόσεις Γρηγόρη, καταγράφεται ένα πλήθος θαυμαστών διηγήσεων για τις επεμβάσεις της Παναγίας στην διαδρομή της Ιστορίας μας. Επεμβάσεις της Υπερμάχου Στρατηγού, που έγινε ύμνος, δύναμη, ελπίδα, και αγώνας στις κρίσιμες ώρες, όταν το Γένος μας περνούσε από την τροχιά των δακρύων και του πόνου στη διαδρομή των αιώνων από το Βυζάντιο μέχρι τις μέρες μας.

«Ο ελληνικός λαός είδε πάντοτε με σεβασμό τη γαλήνια και πονεμένη μορφή της Παναγίας και το υπερύμνητο πρόσωπό Της βρίσκεται βαθύτατα ριζωμένο στην εθνική και πνευματική του παράδοση. Η τιμή των Ελλήνων προς τη Θεοτόκο είναι πάντα συνυφασμένη με την εθνική τους ύπαρξη. Σ’ αυτήν εκφράζουν στη διαδρομή του χρόνου τις δοκιμασίες και τις πικρίες, την καρτερία και την ελπίδα», αναφέρεται στο βιβλίο.

Μύθος ή πραγματικότητα;

Υπάρχει όμως και η άποψη της λογικής που λέει οι Έλληνες από τα αρχαία χρόνια, έβλεπαν το θεϊκό στοιχείο δίπλα τους. Ανατρέξτε στον Όμηρο. Στην Ιλιάδα υπάρχουν πάμπολλες αναφορές από τον ποιητή, ότι οι Θεοί πολεμούσαν δίπλα στους θνητούς στην πολιορκία της Τροίας. Αυτά τα στοιχεία πέρασαν και στον Χριστιανισμό, ο οποίος υιοθέτησε πολλά στοιχεία από την αρχαία θρησκεία.

Οι επεμβάσεις της Θεοτόκου αποδόθηκαν σαν ιστορίες που μεταφέρθηκαν και διασώθηκαν μέσω της λαϊκής παράδοσης, δίνοντας μυθικές διαστάσεις σε ιστορικά γεγονότα. Αναφορές επέμβασης της Παναγίας έχουμε από Έλληνες και κατά τον Β’Παγκόσμιο Πόλεμο. Υπάρχουν μαρτυρίες που κάνουν λόγο περί γυναικείας μορφής που επενέβη και σταμάτησε γερμανικά στρατεύματα. Εκείνη τη μορφή όμως δεν την είδαν μόνο Έλληνες αλλά και Γερμανοί στρατιώτες… Ανατρέξτε στην ανάρτηση της Μηχανής του Χρόνου με τίτλο: «Η Παναγία που “σταμάτησε” τα τανκς των Ναζί στον Ορχομενό. Tο όραμα του Γερμανού αξιωματικού που έσωσε τους κατοίκους από ολοκαύτωμα...».

Η Ειρήνη Παπά ψέλνει τον Ακάθιστο Ύμνο μέσα στην Αγιά Σοφιά

Το 1983, 530 χρόνια από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους, η αείμνηστη ηθοποιός, Ειρήνη Παπά έψαλλε κρυφά τον Ακάθιστο Ύμνο «Τη Υπερμάχω Στρατηγώ», μέσα στον Ιερό Ναό της Αγιά – Σοφιάς στην Κωνσταντινούπολη, ύστερα από άδεια που πήρε από τον Οικουμενικό Πατριάρχη, Βαρθολομαίο.

Το απόσπασμα προέρχεται από μια εκπομπή των «Ρεπόρτερς» (Κώστας Χαρδαβέλλας, Γιάννης Δημαράς, Γιώργος Λιάνης), που μεταδόθηκε το 1983 και ξαναμεταδόθηκε το 2001 από την ενημερωτική εκπομπή του Κώστα Χαρδαβέλλα www.άνθρωποι.gr στην ΕΤ 1.

Εκπληκτική η γλωσσική και ιστορική συνέχεια

Ο Μητροπολίτης Λαοδικείας και νέος εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Αθήνα, Θεοδώρητος Πολυζωγόπουλος, ο οποίος χοροστάτησε την Ακολουθία του Ακάθιστου Ύμνου στον Ιερό Ναό της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Αμαρουσίου, η οποία αποτελεί μητρόπολη του συγκεκριμένου Δήμου, παρατηρεί και κάποιες πολύ ενδιαφέρουσες φιλολογικές προεκτάσεις στον «Ακάθιστο Ύμνο».

«Είναι εκπληκτικό, ότι ενώ βρισκόμαστε στον 21ο αιώνα, να βλέπουμε αυτήν τη γλωσσική και ιστορική συνέχεια. Η πολιτιστική παράδοση διατηρείται ανόθευτη μέσω της Εκκλησίας μας. Έχουμε την αίσθηση, ότι ζούμε ένα πραγματικό πανόραμα πνευματικής ομορφιάς και μεγαλείου», ανέφερε μεταξύ άλλων ο Μητροπολίτης Λαοδικείας.

Ποιος έγραψε τον Ακάθιστο Ύμνο;

Ακάθιστος ύμνος λοιπόν, είναι για να το ορίσουμε με μοντέρνες ορολογίες, ένα Standing Ovation, όπως συμβαίνει, για παράδειγμα στα γήπεδα, όταν οι οπαδοί στις κερκίδες σηκώνονται όρθιοι, χειροκροτούν και επεφημούν έναν αθλητή, που με την απόδοσή του, αλλά και τη συμπεριφορά του στον αγωνιστικό χώρο, καταξιώνεται και αναγνωρίζεται καθολικά. Εδώ και 1397 χρόνια λοιπόν εκατομμύρια Ορθοδόξων Χριστιανών ψάλλουν, τραγουδούν δηλαδή, όρθιοι το «Τῇ ὑπερμάχῳ Στρατηγῶ», το οποίο κατά κάποιον τρόπο θα μπορούσαμε να τους αποδώσουμε τον χαρακτηρισμού του συνθήματος με το οποίο εκφράζεται ευγνωμοσύνη προς την Παναγία.

Ποιος είναι ο εμπνευστής του Ακάθιστου Ύμνου; Όπως αναφέρει ο Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος στο «ἐρώτημα αὐτὸ δὲν ἐδόθη μέχρι σήμερον ἀπάντησις ποὺ νὰ μὴ ἐπιδέχεται ἀντιῤῥήσεις. Παρ᾿ ὅλας τὰς ἐρεύνας καὶ τὰς συζητήσεις, τὸ πρόβλημα παραμένει ἀκόμη πρόβλημα. Ἄλλοι -καὶ εἶνε οἱ περισσότεροι- θεωροῦν τὸν Ὕμνον ὡς ἔργον τοῦ Ῥωμανοῦ τοῦ Μελῳδοῦ. Ἄλλοι θεωροῦν αὐτὸν ὡς ἔργον τοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Σεργίου. Ἄλλοι τὸν ἀποδίδουν εἰς τὸν Γεώργιον Πισίδην. Ἄλλοι εἰς τὸν Πατριάρχην Κωνσταντινουπόλεως Γερμανὸν τὸν Α´ καὶ ἄλλοι εἰς ἄλλους».

 

 

Ακάθιστος Ύμνος Ορθοδοξία