Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής αποτελεί σημείο αναφοράς στην επιστημονική κοινότητα, καθώς τα γεγονότα που εκτυλίσσονται εντός των ορίων της έχουν επιφέρει γεωπολιτικές, οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές. Η Κύπρος, όντας ένας καθοριστικός δρών, αφενός λόγω της πλεονεκτικής της γεωγραφικής θέσης, αλλά και αφετέρου λόγω της επιζήμιας παρουσίας της Τουρκίας, αποτελεί το αντικείμενο ανάλυσης της παρούσης αναφοράς.

Τα αποθέματα φυσικού αερίου που βρέθηκαν στις κυπριακές ακτές βοηθούν στην ανάπτυξη ενός νέου ενεργειακού τομέα, επαναπροσδιορίζοντας το προγενέστερο πολιτικό τοπίο και θέτοντας την Κύπρο ως μια αναδυόμενη δύναμη. Η σημασία της ισχύος ενός κράτους πρωταγωνιστεί στην ρεαλιστική θεωρία των διεθνών σχέσεων, και αποτελεί μια από τις κύριες επιδιώξεις της εξωτερικής πολιτικής των κρατών (Σκλιάς, 2012). Η παράνομη τουρκική κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου έχει επιφέρει πολλαπλά πλήγματα στην ισχύ και την ασφάλειά της. Επειδή η ενέργεια θεωρείται ως ένα νέο πεδίο εξωτερικής πολιτικής (Kuzemco, 2015), αξίζει να αναζητήσουμε πιθανές ενεργειακές δικλίδες “αναβίωσης” της Κύπρου. Το μεθοδολογικό εργαλείο, μέσω του οποίου θα εξεταστεί η υπό κρίση χώρα είναι το S.W.O.T (Strenghts - Weaknesses - Opportunities - Threats), για να περιγραφεί η σύγχρονη υπόσταση της χώρας μέσα από μια ανάλυση των δυνάμεων, αδυναμιών, ευκαιριών και απειλών, στοχεύοντας στον βέλτιστο στρατηγικό σχεδιασμό (Puyt, et. al., 2020).

  1. Strengths

Η Κύπρος, βρισκόμενη σε κεντρική θέση μεταξύ Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής (σχήμα 1) διαθέτει γεωστρατηγικό πλεονέκτημα (Zachariades & Petrikkos, 2020). Αυτός είναι ένας βασικός λόγος για τον οποίο αναφέρει ο Αχμέτ Νταβούτογλου ότι“ την Κύπρο δεν μπορεί να αγνοήσει καμία περιφερειακή ή παγκόσμια δύναμη που κάνει στρατηγικούς υπολογισμούς στη Μ. Ανατολή, την Α. Μεσόγειο, το Αιγαίο, το Σουέζ, την Ερυθρά θάλασσα και τον Κόλπο” (Νταβούτογλου, 2010).

Σχήμα 1


Πηγή: DEMPRO

Λόγω αυτής της θέσης, η ηλιακή ενέργεια αποτελεί βασικό προτέρημα της χώρας. Το δυναμικό παραγωγής ηλιακής ενέργειας της Κύπρου είναι πολύ υψηλότερο από το μεγαλύτερο μέρος της ευρωπαϊκής επικράτειας λόγω του χαμηλού γεωγραφικού πλάτους του νησιού και του αίθριου καιρού των καλοκαιριών (Fountoulakis, et. al., 2021). Σύμφωνα με την ερευνητική εταιρία Enerdata, η ικανότητα συλλογής και αξιοποίησης της ηλιακής ενέργειας της Κύπρου έχει διπλασιαστεί από το 2020 έως το 2022 (enerdata.net). Παράλληλα, οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κατέχουν όλο και μεγαλύτερο μερίδιο στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (σχήμα 2). Ο στόχος του 2020 για μερίδιο 13% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην τελική κατανάλωση ενέργειας υπερέβη, με 16,9%, και, όπως φαίνεται στο σχήμα 2, το μερίδιο αυτό ανήλθε στο 19% το 2022 (17% για ηλεκτρική ενέργεια).

Σχήμα 2

Πηγή: Enerdata

  1. Weaknesses

Η παράνομη επεκτατική πολιτική της Τουρκίας έχει δημιουργήσει δυο μέτωπα εντός των ορίων της Κύπρου, των Ελληνοκύπριων και των Τουρκοκύπριων. Όταν τα σημεία που χωρίζουν τους πολίτες μιας χώρας είναι περισσότερα από αυτά που τους ενώνουν, οι αναταραχές κρίνονται αυταπόδεικτες. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η έλλειψη καλλιέργειας μιας κοινής εθνικής ταυτότητας είναι πιθανό να επιφέρει σοβαρές συγκρούσεις (Duba & Köprülü, 2017), με το πλαίσιο της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης να ενισχύει αυτό το επιχείρημα (Akçalı, 2011).

Όσον αφορά την ενέργεια, η Κύπρος εξαρτάται εξ ολοκλήρου από τις εισαγωγές για τον εφοδιασμό της με συμβατική ενέργεια (Electricity Authority of Cyprus - eac.com), καθώς ο ήλιος, ο άνεμος και το ξύλο αποτελούν τους μοναδικούς εθνικούς πόρους. Ο παρακάτω πίνακας (σχήμα 3) αποτυπώνει το εύρος της ενεργειακής εξάρτησης της Κύπρου ανά μορφή ενέργειας.

Σχήμα 3

Πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή

Η ολοσχερής ενεργειακή εξάρτηση της Κύπρου, αλλά και το υψηλό ποσοστό νοικοκυριών με χαμηλή ενεργειακή προσιτότητα (Kyprianou & Serghides, 2020), ενδεχομένως να “ωθεί” τη χώρα στην προαναφερθείσα ευάλωτη θέση.

  1. Opportunities

Τα ενεργειακά αποθέματα στην αποκλειστική οικονομική ζώνη της Κύπρου (U.S Energy Information Administration, 2023), ευνοούν τόσο την οικονομία όσο και τη διεθνή της θέση, καθώς χαρακτηρίζεται ως ένας ανερχόμενος παραγωγός φυσικού αερίου (Tsakiris, 2017). Ο τερματικός σταθμός υγροποιημένου φυσικού αερίου στο Βασιλικό, θα μπορούσε να αυξήσει τη στρατηγική σημασία της Κύπρου, επιτρέποντάς της να αναδειχθεί ως κόμβος διαμετακόμισης φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου (Bryza, 2013).

Τα ενεργειακά αποθέματα δημιουργούν κίνητρα για όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη (Τουρκία-Ισραήλ-Ελλάδα-Κύπρος), τα οποία εργάζονται για την μεγιστοποίηση του οφέλους τους (Walt, 2014), ώστε να οικοδομηθεί μια “οδός” κοινής αξιοποίησης και συνεργασίας.

  1. Threats

Η περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την έννοια της αποσταθεροποίησης. Ο απρόβλεπτος και αυταρχικός τρόπος δράσης της Τουρκίας, αποτελεί μια διαχρονική απειλή για την Δημοκρατία της Κύπρου, παρά το γεγονός ότι πρόσφατα απέκτησε ισχυρή διεθνή υποστήριξη για τα δικαιώματά της.

Επιπλέον, οι αντιμετωπιζόμενες κλιματικές αλλαγές μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τη γεωργία και την τουριστική βιομηχανία της Κύπρου. Οι μη ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, συνδέονται με σοβαρά περιβαλλοντικά προβλήματα (Tsangas, 2019). Για αυτό το λόγο, το επικαιροποιημένο σχέδιο της Κύπρου περιλαμβάνει στόχο μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου κατά 32% έως το 2030 σε σύγκριση με το 2005 (enerdata.net).

Συμπεράσματα - Προτάσεις

Οι γεωπολιτικές αναταράξεις στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Μέση Ανατολή έχουν προκαλέσει αλλαγές, στις οποίες η Κύπρος μπορεί να πρωταγωνιστήσει. Τα δυνατά στοιχεία της και οι ευκαιρίες που παρουσιάστηκαν στην παρούσα αναφορά, κρίνεται ότι υπερτερούν των αδυναμιών και των απειλών της. Η μέχρι πρότινος έλλειψη αποτελεσματικής στρατηγικής για την εθνική ασφάλεια, μπορεί να αντισταθμιστεί από ορθολογικές αποφάσεις στον τομέα ενεργειακής πολιτικής. Εφόσον, όμως, οι αποφάσεις την ενεργειακής πολιτικής θα επηρεάσουν την σταθερότητα και την επιβίωση της χώρας, μιλάμε για ένα πρόβλημα ενεργειακής ασφάλειας και όχι απλώς πολιτικής (Winzer, 2012).

Η αμερικανική παρουσία στην Κύπρο θα μπορούσε να είναι πιο δυναμική δεδομένης της συνεργασίας Τουρκίας - Ρωσίας και του πυραυλικού συστήματος S-400, αλλά οι οικονομικές σχέσεις Κύπρου - Ρωσίας - Κίνας, πιθανότατα να την εμποδίζει, καθώς έτσι πλήττεται η δική της ηγεμονία στην περιοχή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση θα μπορούσε να δημιουργήσει ένα νομικό και ρυθμιστικό πλαίσιο για την επίλυση διαφορών μετά την επίτευξη συμφωνίας (Grigoriadis, 2014). Φυσικά, καμία “εγγύηση” δεν δύναται να δοθεί για την τήρηση των συμφωνηθέντων, υπό την ρεαλιστική σκοπιά ότι τα κράτη δρουν μόνον για την αύξηση της δικής τους ισχύος και διεθνούς επιρροής.

Λόγω της συνεχώς μεταβαλλόμενης κατάστασης, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής της Κύπρου καλούνται να προασπιστούν τα συμφέροντα της χώρας τους, εξασφαλίζοντας την παραγωγικότητα των εθνικών πόρων (Aydin, & Erdem, 2024). Στο πολιτικό επίπεδο, αυτό που καλούνται να περιορίσουν με οποιοδήποτε τρόπο είναι η πολύπλευρη τουρκική “απειλή” ακόμα, και αν το μέσον είναι η διαπραγμάτευση με συμφέροντες όρους. Κανένας άλλος διεθνής δρών δεν φαίνεται έτοιμος να αμφισβητήσει το sui generis, προβληματικό «αρχείο» του Κυπριακού προβλήματος.

ΠΗΓΗ: Geopolitico.gr

Ενεργειακά Κύπρος LIFE