Ο πόλεμος στη Συρία, που ξεκίνησε το 2011, έχει εξελιχθεί σε μια από τις πιο περίπλοκες και καταστροφικές συγκρούσεις της σύγχρονης εποχής. Η εμφάνιση και η άνοδος του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) προσέθεσαν μια επιπλέον διάσταση βίας και αστάθειας στην περιοχή. Αυτή η έκθεση παρέχει μια λεπτομερή ανάλυση του ιστορικού πλαισίου, της τρέχουσας κατάστασης το 2024, της γεωπολιτικής ανάλυσης και των μελλοντικών προοπτικών που σχετίζονται με τον πόλεμο στη Συρία και το ISIS.

Ιστορικό Πλαίσιο
Προέλευση και Εξέλιξη του Πολέμου στη Συρία

Ο πόλεμος στη Συρία ξεκίνησε το 2011 ως μέρος της Αραβικής Άνοιξης, με ειρηνικές διαδηλώσεις που ζητούσαν δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις και τον τερματισμό της διαφθοράς. Η βίαιη καταστολή αυτών των διαδηλώσεων από το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ οδήγησε σε ένοπλη εξέγερση και, τελικά, σε έναν πολύπλευρο εμφύλιο πόλεμο. Η σύγκρουση περιέλαβε διάφορες ομάδες ανταρτών, τζιχαντιστικές οργανώσεις και ξένες δυνάμεις, καθιστώντας την εξαιρετικά περίπλοκη.

Άνοδος, Εξάπλωση και Πτώση του ISIS

Το Ισλαμικό Κράτος του Ιράκ και της Συρίας (ISIS) προέκυψε από την Αλ Κάιντα στο Ιράκ, εκμεταλλευόμενο την αστάθεια στη Συρία και το Ιράκ. Το 2014, το ISIS κατέλαβε μεγάλες περιοχές σε αμφότερες τις χώρες, ανακηρύσσοντας χαλιφάτο με επικεφαλής τον Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι. Η οργάνωση έγινε γνωστή για τη βαρβαρότητά της, τις μαζικές εκτελέσεις και τις τρομοκρατικές επιθέσεις παγκοσμίως. Μέχρι το 2019, μέσω συντονισμένων στρατιωτικών επιχειρήσεων από τον διεθνή συνασπισμό, τις συριακές και ιρακινές δυνάμεις, το ISIS έχασε το μεγαλύτερο μέρος των εδαφών του, διατηρώντας μόνο κρυφές παρουσίες και πυρήνες.

Τρέχουσα Κατάσταση (2024)

Κατάσταση της Σύγκρουσης στη Συρία

Μέχρι τον Δεκέμβριο του 2024, η σύγκρουση στη Συρία έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές. Οι δυνάμεις ανταρτών, με επικεφαλής την Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS), κατέλαβαν τη Δαμασκό, οδηγώντας στην παραίτηση και φυγή του Προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ. Η Ρωσία επιβεβαίωσε την παραίτηση του Άσαντ, ενώ οι δημόσιοι θεσμοί παραμένουν υπό τον έλεγχο του πρωθυπουργού μέχρι να οργανωθεί μια ειρηνική μετάβαση. Η κατάσταση παραμένει ρευστή, με διάφορες φατρίες να διαπραγματεύονται την κατανομή της εξουσίας.

Λειτουργική Κατάσταση του ISIS και των Συνεργατών του

Παρά την απώλεια εδαφών, το ISIS συνεχίζει να δραστηριοποιείται μέσω ανταρτοπόλεμου και τρομοκρατικών επιθέσεων. Το 2024, η οργάνωση εκμεταλλεύτηκε την αστάθεια στη Συρία για να εντείνει τις επιθέσεις της, ιδιαίτερα στις ερήμους της Χομς και της Ντέιρ Εζ-Ζορ, στοχεύοντας συριακές στρατιωτικές δυνάμεις και πολιτικούς στόχους. Η στρατολόγηση παραμένει πρόκληση για το ISIS, αλλά η συνεχιζόμενη αστάθεια στην περιοχή παρέχει γόνιμο έδαφος για την ανασυγκρότησή του.

Ρόλοι Κύριων Διεθνών και Περιφερειακών Παικτών

• Ηνωμένες Πολιτείες: Διατηρούν περίπου 900 στρατιώτες στη Συρία, εστιάζοντας στην καταπολέμηση του ISIS και την υποστήριξη των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF). Η πολιτική των ΗΠΑ παραμένει προσεκτική, ειδικά μετά την πτώση του καθεστώτος Άσαντ.
• Ρωσία: Ως κύριος σύμμαχος του Άσαντ, η Ρωσία παρείχε στρατιωτική υποστήριξη στο καθεστώς. Ωστόσο, η παραίτηση του Άσαντ και η εμπλοκή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχουν περιορίσει την ικανότητά της να επηρεάσει τις εξελίξεις στη Συρία.
• Ιράν: Το Ιράν, μέσω της Χεζμπολάχ και άλλων πληρεξουσίων, υποστήριξε το καθεστώς Άσαντ. Η αποχώρηση της Χεζμπολάχ από τη Συρία μετά την πτώση του Άσαντ υποδηλώνει μια αναπροσαρμογή της ιρανικής στρατηγικής στην περιοχή.
• Τουρκία: Η Τουρκία διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στη Συρία, έχοντας στρατιωτικές δυνάμεις στο βορρά και υποστηρίζοντας αντικαθεστωτικές ομάδες. Η Άγκυρα επιδιώκει να αποτρέψει τη δημιουργία ενός αυτόνομου κουρδικού κράτους στα σύνορά της και να επαναπατρίσει Σύρους πρόσφυγες. Η πολιτική της Τουρκίας στη Συρία παραμένει εστιασμένη στις δικές της εθνικές προτεραιότητες, δημιουργώντας εντάσεις με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.
• Άλλοι Διεθνείς Παίκτες: Οι ευρωπαϊκές χώρες, αν και υποστηρίζουν ανθρωπιστική βοήθεια, έχουν περιορισμένη στρατιωτική ή πολιτική εμπλοκή. Οι αραβικές χώρες, όπως η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, διαδραματίζουν ρόλο στη χρηματοδότηση ομάδων και στη διαχείριση της σύγκρουσης μέσω διπλωματικών οδών.
Γεωπολιτική Ανάλυση
Επίδραση του Πολέμου στη Συρία και του ISIS στη Μέση Ανατολή
Η σύγκρουση στη Συρία και η άνοδος του ISIS έχουν επηρεάσει βαθιά τη γεωπολιτική της Μέσης Ανατολής. Οι άμεσες επιπτώσεις περιλαμβάνουν:
• Πολιτική Αστάθεια: Ο πόλεμος επιδείνωσε την αστάθεια σε χώρες όπως ο Λίβανος και το Ιράκ.
• Δημογραφικές Αλλαγές: Εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία έχουν προκαλέσει κρίσεις σε γειτονικές χώρες και στην Ευρώπη.
• Διεθνής Παρέμβαση: Η σύγκρουση ανέδειξε τις γεωπολιτικές φιλοδοξίες δυνάμεων όπως η Ρωσία και το Ιράν, καθώς και τις στρατηγικές προκλήσεις για τις ΗΠΑ.

Επίδραση στην Παγκόσμια Ασφάλεια και τις Αντιτρομοκρατικές Προσπάθειες

Η άνοδος του ISIS ανέδειξε νέες προκλήσεις στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Ο οργανισμός έδειξε πως μια τρομοκρατική ομάδα μπορεί να μετατραπεί σε στρατιωτική δύναμη με εδαφικό έλεγχο. Παρά την ήττα του ISIS στο πεδίο, οι ιδεολογικές του ρίζες παραμένουν ενεργές, επηρεάζοντας νέες γενιές εξτρεμιστών.

Προβλέψεις και Μελλοντικές Επιπτώσεις

Πιθανά Αποτελέσματα του Πολέμου στη Συρία
• Πολιτική Σταθεροποίηση: Αν οι μεταβατικές διαπραγματεύσεις αποτύχουν, η Συρία ενδέχεται να επιστρέψει σε έναν νέο κύκλο συγκρούσεων.
• Οικονομική Ανάκαμψη: Η οικονομική ανοικοδόμηση εξαρτάται από τη διεθνή βοήθεια, αλλά παραμένει πρόκληση λόγω της εκτεταμένης καταστροφής υποδομών.

Πιθανότητα Αναγέννησης του ISIS

Η αναβίωση του ISIS εξαρτάται από την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα της περιοχής. Εάν η Συρία και το Ιράκ παραμείνουν ασταθείς, το ISIS ή νέες παραλλαγές του μπορεί να επανεμφανιστούν.

Η σύγκρουση στη Συρία και οι δραστηριότητες του ISIS συνεχίζουν να επηρεάζουν τη Μέση Ανατολή και τον κόσμο. Η ανθρωπιστική κρίση, η γεωπολιτική αστάθεια και η απειλή της τρομοκρατίας παραμένουν βασικές προκλήσεις για την παγκόσμια κοινότητα. Οι διεθνείς παίκτες πρέπει να συνεργαστούν για να υποστηρίξουν πολιτικές λύσεις, να περιορίσουν την τρομοκρατία και να διευκολύνουν την ανοικοδόμηση της Συρίας.

Η γεωπολιτική κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο είναι εξαιρετικά περίπλοκη, με πολλαπλές αλληλεπιδράσεις μεταξύ περιφερειακών και διεθνών δρώντων. Η Κύπρος, λόγω της στρατηγικής της θέσης, επηρεάζεται άμεσα από αυτές τις εξελίξεις.

Ενεργειακοί Πόροι και Γεωπολιτική

Οι ανακαλύψεις υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο έχουν αναδείξει την περιοχή σε σημαντικό ενεργειακό κόμβο. Η Κύπρος, μαζί με την Ελλάδα, το Ισραήλ και την Αίγυπτο, επιδιώκουν τη συνεργασία για την εκμετάλλευση αυτών των πόρων, μέσω πρωτοβουλιών όπως το East Mediterranean Gas Forum. Ωστόσο, η Τουρκία αμφισβητεί τα θαλάσσια σύνορα και τα δικαιώματα εκμετάλλευσης της Κύπρου, οδηγώντας σε εντάσεις και στρατιωτικές προκλήσεις. Η Άγκυρα δεν αναγνωρίζει την Κυπριακή Δημοκρατία και διεκδικεί περιοχές της κυπριακής ΑΟΖ, πραγματοποιώντας παράλληλα γεωτρήσεις. Αυτές οι ενέργειες έχουν προκαλέσει αντιδράσεις από την ΕΕ και τις ΗΠΑ, αλλά η κατάσταση παραμένει τεταμένη.

Ασφάλεια και Στρατιωτικές Συμμαχίες

Η Κύπρος επιδιώκει την ενίσχυση της αμυντικής της ικανότητας μέσω συνεργασιών με χώρες όπως το Ισραήλ και τις ΗΠΑ. Πρόσφατα, παρέλαβε ισραηλινό αντιαεροπορικό σύστημα Barak MX, αντικαθιστώντας παλαιότερα ρωσικά συστήματα Tor M1, τα οποία ήταν δύσκολο να συντηρηθούν λόγω των δυτικών κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Επιπλέον, η Κύπρος εξετάζει το ενδεχόμενο ένταξης στο ΝΑΤΟ, μόλις οι ένοπλες δυνάμεις της πληρούν τα απαραίτητα πρότυπα, με τη βοήθεια των ΗΠΑ. Ωστόσο, η Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ, αντιτίθεται σθεναρά σε αυτή την προοπτική, γεγονός που περιπλέκει τις προσπάθειες της Κύπρου.

Κυπριακό Ζήτημα και Διπλωματικές Εξελίξεις

Το Κυπριακό παραμένει άλυτο, με την Τουρκία να διατηρεί στρατεύματα στο βόρειο τμήμα του νησιού από το 1974. Οι διαπραγματεύσεις για επανένωση έχουν παγώσει, ενώ πρόσφατες μονομερείς ενέργειες, όπως το άνοιγμα της περίκλειστης πόλης της Αμμοχώστου (Βαρώσια) από την τουρκική πλευρά, έχουν επιδεινώσει την κατάσταση. Η διεθνής κοινότητα, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καταδικάζει αυτές τις ενέργειες, αλλά η πρόοδος προς μια λύση παραμένει περιορισμένη.

Επιπτώσεις για την Κύπρο

Η γεωπολιτική αστάθεια στην περιοχή επηρεάζει την Κύπρο σε διάφορα επίπεδα:
• Ασφάλεια: Η συνεχιζόμενη στρατιωτική παρουσία της Τουρκίας και οι εντάσεις στην ΑΟΖ δημιουργούν ανησυχίες για την εθνική ασφάλεια. Η Κύπρος αναζητά ενίσχυση της αμυντικής της ικανότητας μέσω διεθνών συνεργασιών.
• Οικονομία: Οι ενεργειακοί πόροι προσφέρουν ευκαιρίες, αλλά οι διαφωνίες με την Τουρκία και η αστάθεια στην περιοχή μπορούν να αποτρέψουν επενδύσεις και να καθυστερήσουν την εκμετάλλευσή τους.
• Διπλωματία: Η Κύπρος προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ της ενίσχυσης των σχέσεών της με τη Δύση και της διαχείρισης των εντάσεων με την Τουρκία. Η πιθανή ένταξη στο ΝΑΤΟ θα μπορούσε να ενισχύσει τη θέση της, αλλά αντιμετωπίζει σημαντικά εμπόδια.

Συνολικά, η Κύπρος βρίσκεται σε ένα περίπλοκο γεωπολιτικό περιβάλλον, όπου οι περιφερειακές εντάσεις και οι διεθνείς σχέσεις επηρεάζουν άμεσα την ασφάλεια, την οικονομία και την εξωτερική της πολιτική. Η χώρα πρέπει να συνεχίσει να ενισχύει τις διεθνείς της συμμαχίες και να επιδιώκει ειρηνικές λύσεις στα προβλήματα που αντιμετωπίζει.

ΠΗΓΗ: Geopolitico.gr

Μέση Ανατολή Συρία Κύπρος LIFE